Değer kaybı tazminatı, kaza geçiren aracın tamirden sonra düşen değerinin karşılanması amacıyla, zorunlu trafik sigortası sahibi olan karşı tarafın kusuru oranında onun sigortacısından istenen giderime denmektedir. KTK m. 109/1 uyarınca 2 yıllık kısa ve 10 yıllık uzun zamanaşımı süreleri söz konusudur. TTK, KTK, SK, Yargı içtihatları, Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (KZMSS) Genel Şartları ve Yönetmeliği ve diğer düzenlemeler bu husustaki uyuşmazlıklarda rehber niteliği görmektedir.
Trafik kazasında zarar görenin, kendisini zarara uğratanın sigorta şirketine başvurabileceği TTK’de düzenlenmiştir:
| “Zarar gören, uğradığı zararın sigorta bedeline kadar olan kısmının tazminini, sigorta sözleşmesi için geçerli zamanaşımı süresi içinde kalmak şartıyla, doğrudan sigortacıdan isteyebilir.” TTK m. 1478 |
Sigorta Şirketinin Teminat Limiti
Sigorta şirketi zararın tamamından değil, teminat limiti kadarına olan kısmına kadar sorumludur. Örneğin 2024 itibariyle motorlu araç işletenleri için uygulanacak asgari maddi sigorta teminatı araç başına 200.000 iken kaza başına 400.000 TL’dir. Bu miktarlara ilişkin Yönetmelikte değişiklik yapan resmi gazete sayıları, ilgili mevzuat.gov.tr sayfasında güncellenmektedir. Sınırın üstünde kalan kısımlarda ise eğer varsa ihtiyari sigortanın sorumluluğu başlar. Sigorta şirketinin ödemekle yükümlü yargılama giderlerinde de bu sınırlar etkilidir.
| “Dava açılması halinde, sigortalının ihbarı ile sigortacı takip ve idare etmek üzere davaya her aşamada dahil olur. (Danıştay Onbeşinci Dairesinin 27/6/2018 tarihli ve E.:2015/8948; K.:2018/6096 sayılı kararı ile iptal ikinci cümle; Danıştay İDDK’nın 16/3/2020 tarihli E.:2018/4414, K.:2020/740 sayılı Onama kararı ile mezkûr karar kesinleşmiştir.) Sigortacı karşı taraf lehine hükmedilen dava masrafları ile mahkemece hükmedilen karşı taraf avukatlık ücretlerini ödemekle yükümlüdür. Şu kadar ki, hükmolunan tazminat sigorta bedelini geçerse, sigortacı bu masrafları sigorta bedelinin tazminata oranı dahilinde öder.” KZMSS Genel Şartlar B 2.4. |
Kazanın Meydana Geldiği Yer
Kazanın meydana geldiği yer, Türkiye sınırları içerisinde KTK m. 3 uyarınca karayolları sınırı içerisinde kalan bir yer olmalıdır. Fakat neyse ki bu konuda Yargıtay’ın geniş bir yorum yaptığını görüyoruz:
| “…kamunun yararlandığı tüm yollar karayolu tanımı içindedir. Bu açıdan karayolunda taşıt trafiğine kamu yönetimince izin verilip verilmemesi önemli olmayıp fiilen bu amaçla kullanılması yeterlidir. Yine karayolu zemininin asfalt, beton, taş veya toprak olması arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır. Bu açıdan köy, orman, dağ, tarla ve yayla yolları da karayoludur. Karayolu gibi sayılan yerler sınırlı bir biçimde sayılmamıştır. Karayolu gibi sayılan yer kavramının dar değil, geniş yorumlanması gerekmektedir…” Y. HGK. 2017/1716 E. , 2021/915 K. (Benzer şekilde: Y. 4. Hukuk Dairesi 2021/11307 E. , 2022/7158 K.) |
Kriter olarak kamunun yararlanması arandığından bir AVM otoparkında gerçekleşen olayın trafik kazası sayılabileceği; apartman otoparkı gibi belli kişilere ayrıldığı için özel mülk sayılan yerlerde gerçekleşen kazanın ise bu kapsamda değerlendirilmediği ve bu durumda borçlar hukuku hükümlerinin uygulanacağı sonucuna ulaşılmaktadır.
Değer Kaybına Yol Açan Parçanın Önceden Değiştirilmemesi
Daha önce zaten değiştirilmiş olan parçanın tekrar değiştirilmesi durumunda söz konusu parça zaten ilk halindeki parça olmadığından bu kısım değer kaybı tazminatına konu olmamaktadır.
Kapsam Dışında Kalan Haller
Genel Şartlar’ın A6 maddesinde düzenlenen teminat dışı haller şunlardır:
| Aşağıdaki haller sigorta teminatı dışındadır: a) İşletilme halinde olmayan araçların sebep olacağı zararlar, b) Hak sahibinin kendi kusuruna denk gelen tazminat talepleri, c) İlgililerin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan tazminat talepleri, ç) Sigortalının, eşinin, sigortalının usul ve fürunun, sigortalıya evlat edinme ilişkisiyle bağlı olanların, sigortalının birlikte yaşadığı kardeşlerinin, mallarına gelen zararlar sebebiyle ilerisürebilecekleri talepler, d) (Değişik:RG-4/12/2021-31679) Destekten yoksun kalan hak sahibinin, destek şahsının kusuruna denk gelen tazminat talepleri, e) Zarar görenlerin beraberinde bulunan bagaj ve benzeri eşya dışında sigortalı araçta veya bu araç vasıtasıyla çekilen römorkta/yarı römorkta taşınan eşyanın uğrayacağı zararlardan dolayı sigortalıya karşı ileri sürülecek talepler, f) Manevi tazminat talepleri, g) Sigortalının, Karayolları Trafik Kanunu uyarınca eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere karşı yöneltebileceği talepler, ğ) Sigortalının aracına veya bu araç vasıtasıyla çekilen römorklara ve yarı römorklara veya çekilen araçlara gelecek zararlar nedeniyle ileri sürülecek talepler, h) Çalınan veya gasp edilen araçların sebep oldukları ve Karayolları Trafik Kanununa göre sigortalının sorumlu olmadığı zararlar, aracın çalındığını veya gasp edildiğini bilerek binen kişilerin zarara uğramaları nedeniyle ileri sürülecek talepler ile çalan ve gasp eden kişilerin talepleri, ı) Motorlu bisikletlerin kullanılmasından ileri gelen zararlar, i) (Değişik:RG-4/12/2021-31679) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki terör eylemlerinde ve bu eylemlerden doğan sabotajda kullanılan araçların neden olduğu ve 2918 sayılı Kanuna göre sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan tazminat talepleri ile aracın terör eylemlerinde kullanıldığını veya kullanılacağını bilerek binen kişilerin zarara uğramaları nedeniyle ileri sürecekleri talepler, terör ve buna bağlı sabotaj eylemlerinde yer alan kişilerin uğradıkları zararlara ilişkin talepleri, j) Motorlu araç kazalarından dolayı toprak, yeraltı suları, iç sular, deniz ve havanın kirlenmesi ya da kirlenme tehlikesi nedeniyle temizleme, toplanan atıkların taşınması ve bertarafı masrafları ile biyolojik çeşitlilik, canlı kaynaklar ve doğal yaşama verilen zararlar nedeniyle bozulan çevrenin yeniden oluşturulması ile ilgiliçevreselzararlardan ileri gelen talepler, k) Gelir kaybı, kâr kaybı, iş durması ve kira mahrumiyeti gibi zarar verici olguya bağlı olarak oluşan yansıma veya dolaylı zararlar nedeniyle yöneltilecek tazminat talepleri, l) İlgilimevzuatla genel hükümlere tâbi kılınan talepler, m) 2918 sayılı Kanunun 104 üncü ve 105 inci maddelerinde düzenlenen sorumluluklar (Bu maddeler kapsamına dahil durumlar bu amaçla yaptırılan zorunlu malisorumluluk sigortasına tâbidir.), n) Cezai kovuşturmadan doğan tüm giderler ile idari ve adli para cezaları, o) Bu Genel (Değişik ibare:RG-4/12/2021-31679) Şartlar ve ekleri ile tanımlanan teminat içeriği dışında kalan talepler. ö) (Ek:RG-4/12/2021-31679) Hasar sebebiyle trafikten çekme veya hurdaya çıkarılma işlemi görmüş araçların değer kaybı tazminatı talepleri. (Ek :RG-2/2/2016-29612) (1) Sigortacının bu maddenin birinci (Değişik ibare:RG-4/12/2021-31679) fıkrasının (d) bendi kapsamında olmasına rağmen ilgililere yaptığı tazminat ödemeleri için sigortalının terekesine ve tereke borçlusu olan mirasçılarına sigortalının kusuru oranında ve ilgilimevzuat dahilinde müracaat hakkısaklıdır. |
Sigorta Ettirene Rücu Edilmesi
Sigorta şirketi, Genel Şartlar B.4.a uyarınca sigorta ettirene şu durumlarda rücu edebilir:
| a) Tazminatı gerektiren olay, sigortalının veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kasti bir hareketi veya ağır kusuru sonucunda meydana gelmiş ise, b) Tazminatı gerektiren olay, aracın ilgili mevzuat hükümlerine göre gereken ehliyetnameye sahip olmayan veya geçerliliğini yitirmiş sürücü sertifikasına sahip ya da ehliyetine geçici/sürekli el konulmuş kimseler tarafından sevk edilmesi veya trafik kurallarının ağır kusur ile ihlali sonucunda meydana gelmiş ise, c) Aracın, uyuşturucu madde veya ilgili mevzuatta belirlenen seviyenin üzerinde alkollü içki almış kişilerce veya aynı mevzuatta alkollü içki alamayacağı belirtilen kişilerce alkollü içki alınmak suretiyle kullanılması sırasında meydana gelen zararlar, ç) Tazminatı gerektiren olay, yolcu taşımaya ruhsatlı olmayan araçlarda yolcu taşınması veya yetkili makamlarca tespit edilmiş olan istiap haddinden fazla yolcu veya yük taşınması veya patlayıcı, parlayıcı ve tehlikeli maddeleri taşıma ruhsatı bulunmayan araçlarda, bu maddelerin parlama, tutuşma ve infilakı yüzünden meydana gelmiş ise, d) Sigortalının rizikonun gerçekleşmesi halinde bu genel şartların B.1. maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmemesinden dolayı zarar ve ziyan miktarında bir artış olursa, e) Tazminatı gerektiren olayın aracın çalınması veya gasp edilmesi sonucunda olması halinde, çalınma veya gasp edilme olayında sigortalının kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusurlu olduğu tespit edilirse, f) Bedeni hasara neden olan trafik kazalarında sigortalının veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin, tedavi veya yardım amaçlı sağlık kuruluşuna gitme, can güvenliği nedeniyle uzaklaşma gibi zorunlu haller hariç olmak üzere, olay yerini terk etmesi veya kaza tutanağı, alkol raporu vb. kazanın oluş koşullarına ilişkin gereken belgelerin düzenlenmesi yükümlülüğüne aykırı davranması halinde. |
Başvurunun Yapılması
Başvurunun nasıl yapılacağı konusunda KTK yol gösterir:
| “Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde, zarar gören dava açabilir veya 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir.” KTK m. 97 |
Dava açma seçeneğinin tercih edilmesi halinde zorunlu arabuluculuk yoluna gidilmesi gerektiği de unutulmamalıdır.
Genel Şartların 6. ekinde, sigorta şirketine yapılan başvuruda istenen belgeler belirtilmiştir.
| 1. Maddi Zararlar A) Araç Hasarları • Trafik Kazası Tespit Tutanağı resmi tasdikli sureti veya taraflar arasında tutulmuş kaza tespit tutanağı, varsa ifade tutanakları veya görgü tespit tutanakları, • Mağdur araca ait ruhsat, • Varsa hasarlı araca ve kaza yerine ait fotoğraf ve görüntüler, • Mağdur araç sahibine/zarar gören üçüncü şahsa ait banka hesap bilgileri (banka – şube adı, Iban numarası). B) Değer Kaybı • (A) Araç Hasarları bölümünde istenen belgeler, • Değer kaybı talep beyanı, • Maddi hasara ilişkin ekspertiz yapıldıysa eksper raporu. C) Diğer Hasarlar (üçüncü kişiye ait mallar için) • (A) Araç Hasarları bölümünde istenen belgeler, • Hasarlı malın sahiplik belgesi (tapu, alım faturası, kamu kurumu resmi yazısı vb.), • Üçüncü kişiye ait zarar gören malın onarımına ilişkin fatura, muhasebe kayıtları. |
| Kişisel Bilgi Doğrulama Evrakları • Gerçek Kişilerde: Nüfus cüzdan fotokopisi ve imza beyanı, iletişim bilgileri • Tüzel Kişilerde: Vergi levhası, ticaret sicil gazetesi, imza sirküleri ve sirkülerde yer alan yetkililerin nüfus cüzdan fotokopileri. • Yabancılarda: Nüfus cüzdanı veya kimlik bilgisi içerir diğer belgeler ile Türkiye’ye girişine dair resmî evrak. |
Bu belgelerin eksik olması durumunda sigorta şirketi bunları başvurucudan istemelidir. Öyle ki örneğin bu süre içinde sessiz kalırsa, başvuru şartı gerçekleşmiş sayılmaktadır.
Sigorta Tahkimi Kararına İtiraz
Sigortacılık Kanunu m. 30/12 uyarınca değeri 5000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklar hakkında verilen kararlar kural olarak kesindir. Bu değerin üstündeki uyuşmazlıklarda 10 gün itiraz mümkündür ve icrayı durdurur. 5000-40.000 TL arası uyuşmazlıklarda itiraz üzerine verilen kararlar kesindir. 40.000 TL üstü değerler için ise HMK uyarınca temyiz yapılabilir. Bu değerler yıllara göre değişmekte, güncel haller resmi gazetede yayınlanmaktadır. Örneğin güncel değerler 15.000 TL ile 238.730 TL’dir. Yargıtay’ın bozmasına direnilemez ve yeni bir heyet dosyaya bakar.
