Askeri Disiplin Cezalarına Karşı İtiraz ve İptal Davası

Askeri disiplin cezaları, 6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nda sayılmıştır. Biz bu yazıda sadece önem arz eden bazı hükümlere ve kendi yorumlarımıza yer yerdik. Kanun metni için şu adrese gidebilirsiniz: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6413&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

Yazı İçeriği

Aynı Fiilden Dolayı Birden Fazla Disiplin Cezası Verilememesi

TSKDK m. 4 hükmü uyarınca, aynı fiilden ötürü birden fazla disiplin cezası verilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla örneğin, zorunlu askerliğini yapan bir ere hizmetten men ve ilave hizmet cezasının birlikte verilmesi veya bir subaya kınamayla beraber aylıktan kesme cezasının uygulanması hukuka aykırıdır.

Ayrıca bir fiil birden fazla disiplin suçunu oluşturuyor olsa da bunlardan yalnızca en ağır olan ceza verilmelidir. Fakat uygulamada bu hükmün gereğinin yerine getirilmediğine sıkça rastlanmaktadır. Örneğin zorunlu askerlik yapan yükümlü er akıllı telefon yakalatmışsa, birden fazla disiplinsizlik oluştuğu gerekçesiyle birden fazla hizmetten men cezası verilebilmektedir. Dolayısıyla azami olarak 6 gün hizmetten men cezası vermeye yetkili olan bir kıdemli başçavuş, emre itaatsizlik sebebiyle 6 gün + yasaklı eşya olarak telefon sokulduğu için 6 gün + sim kart sokulduğu için 6 gün şeklinde olacak şekilde hukuka aykırı olarak toplam 18 güne kadar hizmetten men cezası uygulayabilmektedir.

Bu uygulamanın hukuka aykırılığını açıklamamız gerekecektir. Öncelikle belirtelim ki yasaklı bir telefonun kışlaya sokulması, kullanılması, içinde sim kartının veya hafıza kartının bulunması hukuken tek bir fiilin icrası kapsamındadır. Dolayısıyla telefon ve sim kart için ayrı ceza verilmesi açık bir hukuka aykırılıktır.

Ayrıca kanunun açık hükmü gereğince tek fiilden ötürü birden fazla disiplin suçu oluşsa da, sadece en ağır cezayı gerektireninden dolayı ceza verilmelidir. Yani hem emre itaatsizlik yapıldığı hem de yasaklı eşya sokulduğu gerekçesiyle iki defa 19. maddenin hem “a” hem de “j” bendinden hizmetten men cezası verilip yükümlü erin askerliği gereğinden fazla uzatılamaz. Kanunun bu düzenlemesi TCK’deki farklı neviden fikri içtima kurumuyla paraleldir.

Durum böyle olmakla beraber, askeri öğrencilerde olduğu gibi zorunlu askerlik yapan er ve erbaşların da disiplin cezalarına karşı idari yargıya başvuramayacakları düzenlenmiştir. Bu başlığın konusu olmadığından, hukuka aykırı verilen kararlara karşı mümkün olan başvuru yollarına yazının ilerleyen kısımlarında değinilmiştir.

Disiplin Cezalarında Takdir Hakkı

Disiplin cezası vermeye yetkili olanlar, TSKDK m. 6 uyarınca takdir haklarını gerekçeli olarak kullanacaklardır. Takdir hakkı kullanılırken de şu hususlar göz önüne alınır:

a) Disiplinsizliğin işleniş biçimi,
b) Disiplinsizliğin işlendiği zaman ve yer,
c) Disiplinsizliğin askeri hizmete olumsuz etkisinin ağırlığı,
ç) Meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı,
d) Disiplinsizlik yapan personelin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığı,
e) Disiplinsizlik yapan personelin daha önceki disiplin durumu,
f) Disiplinsizlik yapan personelin samimi ikrarı ve gösterdiği pişmanlık,

Takdir hakkının keyfi olarak kullanılmasının önüne geçmek için kanun koyucu bunu yargı denetimine de tabi tutmuştur.

Gerekçe gösterilmesi kanunen şart koşulduğundan, takdir hakkının söz konusu olduğu durumlarda gerekçenin bulunmaması hukuki işlemin şekle aykırılıktan iptali sonucunu doğurabilecektir. Kanun koyucunun takdir yetkisi tanıdığı durumlara örnek olarak 14. maddenin 2. ve 5. fıkraları arasını gösterebiliriz:

(2) Disiplin amirleri, personelin; olumlu hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bir derece hafif ceza uygulayabilir.
(3) Disiplin amirleri, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezalarını gerektiren disiplinsizliklerinden dolayı personeline disiplin cezası vermeyebilir.
(4) Maiyetinden birinin hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizliğini tespit eden disiplin amiri; yetkisi dâhilinde disiplin cezası verebileceği gibi, hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bu personeli disiplin kuruluna da sevk edebilir.
(5) Barış zamanında, Türk karasuları dışındaki gemilerde hizmet yerini terk etmeme cezası gerektiren bir disiplinsizlik yapan personele, eylemin niteliği ve disipline olan olumsuz tesiri göz önüne alınarak gemi komutanı tarafından hizmet yerini terk etmeme cezası yerine ekli (1) sayılı çizelgeye uygun olarak oda hapsi cezası verilebilir. Verilen bu cezanın karasuları dışında yerine getirilemeyen kısmı hizmet yerini terk etmeme cezası olarak yerine getirilir.

Takdir hakkı kapsamında gerekçelendirme sadece cezanın uygulanıp uygulanmaması hususunda değil, ceza uygulanacaksa neden asgari ve azami sınırlara yaklaşıldığı, doğrudan ceza vermektense neden disiplin kuruluna sevk edildiği hususlarına da ilişkindir.

Disiplin Cezası Geri Alınabilir Mi?

Disiplin cezası, cezayı veren makam için de bağlayıcıdır. Dolayısıyla askere verilen disiplin cezasının geri alınması mümkün değildir. Uygulamada örneğin, disiplin amirleri verdikleri cezaya itiraz etmek isteyen askerleri disiplin kuruluna sevk etmek isteyebilmektedir. Bu uygulama tamamıyla hukuka aykırıdır. Zira öncelikle:

Şekilde ve usulde paralellik ilkesi gereğince, işlemin yapılmasında izlenen usul, geri alınmasında da uygulanacağından geri alma işlemi yazılı olarak yapılmalıdır. Oysa bu hususa dikkat etmeden hareket edildiğine sıkça rastlanabilmektedir.
Geri alma yazılı olarak yapılmak istense dahi, Danıştay, disiplin cezalarının geri alınamayacağı görüşündedir.
Sadece hukuka aykırı olarak verilen idari işlemler geri alınabilir. Bu doğrultuda olmak kaydıyla, kimi yazarlar üçüncü kişiler aleyhine olmadığı müddetçe disiplin cezalarının geri alınabileceği görüşündedir. Fakat hiçbir yazar daha ağır bir ceza verilmesi amacıyla disiplin cezasının geri alınabileceğini kabul etmemektedir. Bu durum zaten geri alma işlemini sebep unsuru bakımından sakat hale getirir.

Danıştayın disiplin cezalarıyla ilgili görüşü aşağıda yer almaktadır:

“…Danıştayca da kabul edildiği üzere, ilgili yasal düzenlemeler çerçevesinde kesinleşen disiplin cezaları, disiplin cezalarını veren idari merciler yönünden bağlayıcı ve kesin nitelikte olup, idari mercilerin vermiş oldukları disiplin cezalarını geri almaları, verdikleri disiplin cezası yerine başka bir disiplin cezası verme yoluna gitmeleri kural olarak olanaksızdır. Kamu hizmetinin belli bir düzen içerisinde yürütülmesi için gerekli önlemlerden olan disiplin cezası, niteliği gereği öteki idari işlemlerden farklı olup, disiplin cezası vermeye yetkili organlar, bu organların oluşumu, çalışma usulü, karar oluşturulması, bu kararlara itiraz ve bütün bu sürenin her aşaması için öngörülen süre koşulları ile disiplin cezası işlemi sıkı şekil şartına bağlı olarak uygulanabilmektedir. Bu özellik disiplin cezasının yeni bir idari işlemle ortadan kaldırılmasına engeldir.Ceza ancak bir yargı kararı yahut yasama tasarrufu ile iptal edilebilir veya ancak disiplin cezasının ağırlığına göre belli süreler geçtikten sonra sicil dosyasından silinmesi atamaya yetkili amirden istenebilir…” D. 12. Daire 2008/1919 E. , 2008/3714 K.

Dolayısıyla disiplin amiri tarafından verilen ceza hukuka aykırı olarak geri alınarak veya karar tutanağı yok edilerek disiplin kuruluna sevk edilerek oradan ceza alan askerin, iptal davası açamayan er ve erbaş olsalar bile idari yargıda yokluğun tespiti için dava açılabileceği görüşündeyiz. İdari yargıda tespit davası kurumu yer almadığından, mahkemeler yokluğu tespit ettikten sonra:

Davayı reddedebilir,
İşlemi iptal edebilir,
Ayrıca karar verilmesine yer olmadığına karar verebilir.

Fakat verilen ikinci disiplin cezasının yoklukla batıl değil de iptal edilebilir olduğu düşünülebilir. Bu durumda iptal davası açamayan zorunlu er ve erbaşların bir seçeneği kalmamaktadır. Yazının ilerleyen kısımlarındaki “Yargı Denetimi” kısmında ayrıntılara değinilmiştir.

Cezanın Ağırlaştırılması

TSKDK m. 14/1 uyarınca, “Disiplinsizliğin işlendiği tarihten geriye doğru; iki yıl içinde aynı disiplinsizlikten dolayı disiplin cezası alınmış olması veya bir yıl içinde aynı derece cezayı gerektiren başka disiplinsizliklerden dolayı iki defa ceza alınmış olması hâllerinde, Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç, bir derece ağır ceza verilir.”

Üst Disiplin Amirinin Ceza Verebileceği Haller – TSKDK m. 9

TSKDK m. 3/1-g hükmü uyarınca üst disiplin amirleri, “Disiplin amirinin kadro ve kuruluş yönünden bağlı bulunduğu ve disiplin cezası verilecek personelden makam yahut rütbe veya kıdemce büyük olan yetkili sıralı tüm amirleri” ifade etmektedir. 9. madde şu şekildedir:

(1) Bu Kanunda belirlenmiş istisnalar hariç, aşağıdaki hâllerde disiplin soruşturması yapma ve disiplin cezası verme görev ve yetkisi üst disiplin amirleri tarafından da kullanılabilir:

a) Disiplinsizlik, daha ağır bir disiplin cezası verilmesi amacıyla kendisine iletilmiş veya kendisi tarafından buna gerek görülmüşse
b) Disiplinsizliğe bizzat şahit olmuşsa
c) Disiplinsizlik, resmî saygınlığına ve makamına karşı işlenmişse
ç) Disiplinsizlik, emri altında bulunan çeşitli kıta, karargâh ve kurumlara bağlı birden fazla kişi tarafından işlenmişse
d) Bu Kanuna göre cezalandırılması zorunlu olan bir disiplinsizlik, bilinmesine rağmen kendinden önceki disiplin amirleri tarafından cezasız bırakılmışsa

(2) Birinci fıkra kapsamındaki yetkilerin üst disiplin amirlerince kullanılmaması durumunda, disiplin cezası verme görev ve yetkisi disiplin amiri tarafından kullanılır.

Askerin Disiplin Eğitimine Alınması

TSKDK m. 10/2 uyarınca disiplin amirleri, “disiplin yönünden eğitilmesine ve ıslah edilmesine katkı sağlamak amacıyla maiyetine ilave görev ve sorumluluklar verebilir. Verilecek görev ve sorumluluklar; işlenen fiilin niteliğine, personelin statüsüne, rütbesine ve makamına uygun ve ölçülü olur. Bu kapsamda verilen görevler hizmete yönelik emir olarak kabul edilir.”

Dolayısıyla her ne kadar ceza gibi görünse de, bu madde hükümlerince askere ilave görev ve sorumluluklar verilebilir.

Askere Verilen Disiplin Cezaları

Disiplin amirlerinin verebilecekleri cezalar aşağıdaki tablodaki şekildedir:

Profesyonel Askerler ile Yedek Astsubay ve Subaylar İçin – TSKDK m. 11

Subay, astsubay, uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezaları ağırlık derecesine göre aşağıda şekildedir:

a) Uyarma
b) Kınama
c) Hizmete kısmi süreli devam
ç) Aylıktan kesme
d) Hizmet yerini terk etmeme
e) Oda hapsi
f) Silahlı Kuvvetlerden ayırma

Uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; hizmet yerini terk etmeme ve oda hapsi cezaları disiplin kurulları ve disiplin amirleri tarafından; Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası yüksek disiplin kurulları tarafından verilir.

Uyarma Cezası – TSKDK m. 15

12. maddenin birinci fıkrasında tanımlanan uyarma cezası, “personele, görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.”

Kanunda sayılan uyarma cezası gerektiren eylemler şunlardır:

a) Emri mütalaa etmek: Usulüne uygun olarak kendisine verilmiş olan bir emir üzerine; emrin uygun olmadığı, yanlış verildiği, yapılamayacağı ve benzeri şekillerde amirini alenen eleştirmek veya amire karşı itirazda bulunmaktır. Amir tarafından karar verilene kadar astın fikrini savunması veya emrin kanunsuz olduğu hususundaki kanaatini belirtmek için amire yaptığı itiraz, bunları yaparken oluşabilecek diğer disiplinsizlikler saklı kalmak kaydıyla bu kapsamda disiplinsizlik teşkil etmez.
b) Görevde kayıtsızlık: Görevdeyken, yetkili makamlar tarafından izin verilen durumlar haricinde görevle veya askeri hizmetle ilgisi olmayan işlerle uğraşmaktır.
c) Hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık: Hizmet dışında, bilinen ve tanınan amir veya üstlere karşı saygısızlık teşkil edebilecek fiillerde bulunmaktır.
ç) Mesai çizelgesine uymamak: Özürsüz veya izinsiz olarak, mesaiye geç gelmek veya erken ayrılmak veya günlük mesai çizelgesine riayet etmemektir.
d) Kılık ve kıyafeti bozuk olmak: Kılık ve kıyafet ile ilgili olarak nizamlarda ve önceden belirlenmiş kurallara riayet etmemektir.
e) Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak: Türkiye Büyük Millet Meclisine yapılan müracaatlar hariç olmak üzere, kanun ve nizamlarla belirlenmiş usul ve kurallara riayet etmeden yazılı, sözlü veya elektronik olarak müracaat veya şikayette bulunmaktır.
f) İsraf etmek: Yetkili makamlarca belirlenmiş tasarruf tedbirlerine riayet etmemek veya kullanımına sunulan kamu kaynağının harcanmasında gösterilmesi gereken makul seviyedeki özeni göstermemektir.
g) Saygısız davranmak: Aynı rütbe veya kıdemde bulunulan ya da amir veya maiyet ilişkisi içinde olunmayan kişilere söz ve hareketlerle sataşmak veya kötü muamelede bulunmaktır.
ğ) Başkalarını kötülemek: Amirleri, üstleri veya çalışma arkadaşları hakkında ve onların bulunmadığı ortamlarda, onların işlem, eylem ve kişilikleri hakkında kötüleyici veya konuştuğu kişilerde kötü intiba yaratacak tarzda olumsuz sözler söylemektir.
h) Askeri nezaket kurallarına uymamak: Nizamlarla belirlenmiş olan askeri görgü, protokol ve davranış kurallarına aykırı bir biçimde tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
ı) Hizmet haricinde yalan söylemek: Amir veya üstü tarafından denetim ve gözetim sorumluluğu kapsamında sorulan sorulara kasten doğru yanıt vermemektir.
i) Selamlama yapmamak: Selamlama ile ilgili olarak nizamlarla belirlenmiş kurallara riayet etmemektir.
j) Zamana riayet etmemek: Belirli zamanda yapılması gereken faaliyetlerde özürsüz olarak geç kalmaktır.
k) Mesai dışında aşırı alkol kullanımı: Mesai dışında sivil veya üniformalı olarak aşırı alkol alarak kişisel veya kurumsal imaj kaybı oluşturacak olumsuz davranışlarda bulunmaktır.
l) Görev dönüşü tekmil vermemek: Verilmiş bir emrin icrası veya sonuçları hakkında emri verene bilgi vererek müteakip emirlerini almamaktır.
m) Kişisel ve çevre temizliğine dikkat etmemek: Askeri hizmet esnasında belirlenmiş olan kişisel veya çevre temizliği ile ilgili kurallara riayet etmemektir.
n) Kendini geliştirmede yetersiz kalmak: Görevini etkin olarak yapabilmesini sağlayacak bilgi ve görgünün kazanılmasında göstermesi gereken gayreti göstermemektir.

Kınama Cezası – TSKDK m. 16

12. maddenin ikinci fıkrasında tanımlanan kınama cezası, “personele, görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.”

Kanunda sayılan kınama cezası gerektiren eylemler şunlardır:

a) Amir veya üste nezaketsizlik: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde amir veya üste karşı saygısızlık teşkil edecek nitelikte olmayan ancak askeri nezaket, protokol ve terbiye kurallarına aykırılık teşkil eden fiillerde bulunmaktır. Askeri nezaket, protokol ve terbiye kurallarının astlara veya maiyete önceden ilan veya tebliğ olunması veya bu disiplinsizliği yapan kişinin makam ve rütbesi itibarıyla bu kuralları biliyor olması gerektiğinin objektif olarak kabul görmesi hâlinde disiplin cezası verilebilir.
b) Meslek etiğine aykırı davranışta bulunmak: Önceden ilan veya tebliğ edilmiş olan mesleki etik davranış kurallarına aykırı şekilde tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
c) Küfürlü konuşmak: Aynı rütbe veya kıdemdeki arkadaşlarına veya astlarına karşı, terbiye ve adaba uygun olmayan sözlerle konuşmaktır.
ç) Askeri silsileyi bozarak hareket etmek: Müsaade edilmediği hâlde veya durumun gerektirdiği hâller haricinde, herhangi bir talebini askeri silsileye riayet etmeyerek doğrudan daha üst amirlerine iletmektir.
d) Uygun olmayan hitaplarda bulunmak: Çevresindekilere; nizamlar, emirler ve askeri teamüller ile belirlenmiş olan hitap şekilleri haricinde hitaplarda bulunmaktır.
e) Sorumluluktan kaçmak: Kanun ve nizamlar ile kendisine tevdi edilmiş görevlerin gerektirdiği sorumluluğu üstlenmekten imtina ettiğini gösterecek tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
f) Askeri eşyayı uygun kullanmamak: Hizmete tahsisli bir askeri eşyayı düzgün ve talimatlara uygun kullanmayarak onun zarar görmesine veya aşırı yıpranmasına sebebiyet vermektir.
g) Sağlığın korunması kurallarına uymamak: Sağlığın korunması veya salgın ve bulaşıcı hastalıkların önlenmesi için yetkili makamlarca yürürlüğe konulmuş tedbirlere uymamak veya hizmet verdiği ortamdaki kişilerin sağlığını tehlikeye düşürecek fiillerde bulunmaktır.

Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezası – TSKDK m. 17

12. maddenin üçüncü fıkrasında tanımlanan hizmete kısmi süreli devam cezası, “disiplin cezası verilen personele mesai sonrasında günde üç saati ve her hâlde saat 24.00’ü geçmeyecek şekilde, kadro görevinde veya kadro görevi dışında statüsüne uygun askeri hizmetlerin yaptırılmasıdır. Ceza, tatil günleri dışında yerine getirilir ve cezanın yerine getirilmesi esnasında personel hizmette sayılır. Cezanın yerine getirilme şekline ilişkin hususlar, cezayı veren disiplin amiri tarafından ilgiliye tebliğ edilir.”

Kanunda sayılan hizmete kısmi süreli devam cezası gerektiren eylemler şunlardır:

a) Üste saygısızlık: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde üste gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya yetkili olduğu durumlarda üstün yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul edip dinlememektir.
b) Görev yerini izinsiz terk etmek: Kıtasından veya görev yerinden yirmi dört saati geçmeyecek şekilde kaçmak veya kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın mesaiye bir tam mesai günü gelmemektir.
c) Temaruz: Bazı isteklerini yerine getirmek, kişisel bir menfaat sağlamak, görev veya sorumluluktan kaçmak gibi amaçlarla hastalığını abartmak veya olmadığı hâlde bir rahatsızlığı varmış gibi göstererek sağlık kuruluşlarına sevkini sağlamak suretiyle günlük mesainin bir kısmına katılmamaktır.
ç) Uygunsuz davranışlarda bulunmak: Türk Silahlı Kuvvetlerine ve temsil ettiği makam, rütbe veya statünün onur ve vakarına uygun olmayan fiillerde bulunmaktır.
d) Ketum davranmamak: Görevi ile ilgili gizli olmayan ancak açıklanmaması gereken bir bilgiyi yetkisiz kişilerin öğrenebileceği bir şekilde açıklamaktır.

Aylıktan Kesme Cezası – TSKDK m. 18

12. maddenin dördüncü fıkrasında tanımlanan aylıktan kesme cezası, “disiplin cezası verilen personelin, sosyal güvenlik mevzuatına göre hesaplanan prime esas kazanç tutarından ekli (1) sayılı çizelgede belirtilen oranlarda kesinti yapılmasıdır. Ceza, aylığı tahakkuk ettiren birimce personelin aylığından kesilmek suretiyle yerine getirilir. Aylıktan kesme tam lira üzerinden yapılır ve kuruşlar dikkate alınmaz.”

Kanunda sayılan aylıktan kesme cezası gerektiren eylemler şunlardır:

a) Amire saygısızlık: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde amire gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya amirin yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul etmemektir.
b) Yalan söylemek: Askeri hizmete ilişkin veya görevle ilgili konu ve durumlarda amirlere veya bilgi vermekle yükümlü olduğu kişi ve makamlara kasıtlı olarak gerçeğe aykırı ve yanlış beyanda bulunmaktır.
c) Hizmetle ilgisi olmayan emir vermek: Maiyetine hizmetle ilgisi olmayan emir vermektir.
ç) Maiyetinin gözetiminde ihmal göstermek: Astlarının ve emri altındakilerin denetim, kontrol ve gözetiminde ihmal göstermektir.
d) Ayrımcılık yapmak: Görevdeyken dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım yaparak işlem tesis etmek ve bu suretle görev yerinde huzursuzluğa neden olmaktır.
e) Yasak edilen yerlere girmek: Resmî üniforma ile genelev, kumarhane, meyhane, bar ve benzeri yerler ile girilmesi garnizon komutanlıklarınca yasaklanmış diğer yerlere girmektir.
f) Kayırma talep etmek: Özlük hakları ile ilgili ya da başka bir kişisel menfaat temini için başkalarını aracı koyup, öncelik ve ayrıcalık talep etmektir.
g) Maiyetinden hediye kabul etmek: Maiyetinde çalışan personel tarafından verilen ve makul bir seviyenin üstünde maddi değeri olan bir hediyeyi kişisel menfaat elde etmek amacıyla kabul etmektir.
ğ) Hizmetteyken siyasi içerikli konuşmak: Mesai içerisinde veya hizmete ilişkin durumlarda siyasi içerikli konuşmalar yapmaktır.
h) Yasaklanmış faaliyetlere katılmak: Yetkili makamlarca yasaklanmış olan toplantı, gösteri, yürüyüş ve benzeri faaliyetlere iştirak etmektir.
ı) İzinsiz olarak garnizonu terk etmek: İzinli olmadığı hâlde görev yaptığı garnizon hudutlarını terk etmektir.
i) Ulaşım güvenliğini ihlal etmek: İzin, istirahat, hava değişimi, terhis ve benzeri nedenlerle görev yerine gidiş ve dönüşlerde terörle mücadele kapsamında emredilen yol güzergâhının dışına çıkmak, belirlenen günler dışında seyahat etmek veya yapılan planlamaya aykırı seyahat etmektir.

Hizmet Yerini Terk Etmeme Cezası – TSKDK m. 19

12. maddenin beşinci fıkrasında tanımlanan hizmet yerini terk etmeme cezası, “personelin mesai bitiminden sonra görev yaptığı yerden ayrılmayıp resmî daire, kışla, eğitim alanları ile sair yerlerdeki hizmetine devam etmesidir. Bu ceza disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre; disiplin kurulları tarafından dört ila on güne kadar verilebilir. Ceza verilen personel için uygun bir yatma yeri tahsis edilir. Tatil günlerinde cezanın yerine getirilmesine ara verilir. Cezanın yerine getirilmesi sırasında, hizmete ilişkin hâller hariç, günde toplam bir saati geçmemek üzere ziyaretçi kabul edilebilir.”

Kanunda sayılan hizmet yerini terk etmeme cezası gerektiren eylemler şunlardır:

a) Emre itaatsizlik: Kasıtlı olarak hizmete ilişkin bir emri tam yapmamak ya da değiştirerek veya sınırını aşmak suretiyle yapmaktır.
b) Kısa süreli kaçmak: Kıtasından veya görev yerinden yedi günü aşmayacak ve bu süre içinde kendiliğinden gelecek şekilde kaçmak veya mesaiye gitmemektir.
c) İzin süresini geçirmek: İzin, istirahat veya hava değişimi süresini yasal veya kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın altı günü aşmayacak ve bu süre içinde kendiliğinden gelecek şekilde geçirmektir.
ç) Hizmete mahsus eşyaya zarar vermek: Harp malzemesini veya hizmete tahsis edilmiş bir askeri eşyayı; kasıt, ihmal veya tedbirsizlik sonucu kaybetmek veya hasara uğramasına sebebiyet vermektir.
d) Hediye istemek veya borç almak: Maiyetinden veya astlarından hediye istemek veya her ne şekilde olursa olsun borç almaktır.
e) Maiyetinin disiplinsizliği hakkında soruşturma yapmamak: Maiyeti tarafından işlenen bir disiplinsizliği öğrenmesine rağmen ceza vermeme takdir yetkisinin bulunduğu hâller dışında kasten disiplin soruşturması yapmayarak disiplinsizliği örtbas etmektir.
f) Asta kötü muamele yapmak: Astına, askeri usul ve kurallar dışında kötü davranmak, eziyet amacıyla hizmetini lüzumsuz yere güçleştirmek veya başkaları tarafından kötü muamelede bulunulmasına müsamaha göstermektir.
g) Nöbet talimatına aykırı hareket etmek: Maddi bir zarar doğmasına sebebiyet vermeyecek şekilde, ilgili mevzuat kapsamındaki nöbet görevlerini yaparken, nöbet yerini terk etmek veya belirlenmiş ve tebliğ edilmiş olan nöbet talimatındaki kurallara aykırı hareket etmektir.
ğ) Hoşnutsuzluk yaratmak: Çalıştığı mesai ortamında söz veya fiilleri ile hizmetin yerine getirilmesini olumsuz yönde etkilemektir.
h) Tahrik: Asker kişileri, amirlerine veya üstlerine karşı itaatsizliğe, saygısızlığa, mukavemet göstermeye veya müessir fiil işlemeye tahrik veya teşvik etmektir.
ı) Sarhoşluk: Tıbbi raporla ispatlanmak veya gizlenemeyecek derecede olmak şartıyla, göreve sarhoş gelmek veya görevdeyken alkollü içki içmektir.
i) Kumar oynamak: Askeri mahâl içinde kumar oynamaktır.
j) Yasak edilen malzemeyi bulundurmak: Kıta, karargâh ve kurumlarda ya da görev esnasında bulundurulması veya kullanılması emirle yasak edilen cep telefonu, bilgisayar, radyo, teyp, fotoğraf makinesi gibi görüntü, ses ve benzeri verileri ve bilgileri kaydeden, depolayan veya ileten her türlü cihaz ve aletler ile aksamlarını bulundurmak veya kullanmaktır.
k) İzinsiz üyelik: Meslek kuruluşları, dernek ve vakıf üyelikleri ile spor kulüplerinin faal üyeliklerine izin almaksızın girmektir.
l) Disiplin cezasının yerine getirilmesine karşı gelmek: Yetkili kişi veya organlar tarafından verilen disiplin cezalarının, idari yaptırımların veya disiplinsizlik nedeniyle verilen görev ve sorumlulukların gereğinin yerine getirilmesine karşı çıkmak ve bu kapsamda yapılması zorunlu olan görev ve yükümlülükleri tam olarak yerine getirmemektir.
m) Kavga etmek: Meşru savunmaya ilişkin şartlar saklı kalmak kaydıyla, askeri mahâl içerisinde, fiilen birisine vurmaktır.

Oda Hapsi Cezası

Oda hapsi cezası; bu amaçla tahsis edilecek hapis odasında yerine getirilir. Hapis odalarının kapısında nöbetçi bulundurulur. Oda hapsi cezası alan personel, cezanın yerine getirilmesi süresince emir veremez ve genel hizmet yapamaz. Ceza;

a) Seferberlik ve savaş zamanında;
- 1) Bu Kanunda belirlenmiş tüm disiplinsizlik hâllerinde disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre verilebilir.
- 2) Bu Kanuna göre hizmet yerini terk etmeme cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizlik hâllerinde, disiplin kurulları tarafından on günden otuz güne kadar verilebilir.
b) Barış zamanında; Türk karasuları dışında bulunan gemilerde görev yapan personele, sadece buralarda bulunduğu süre içinde işledikleri ve hizmet yerini terk etmeme cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizlikler için gemi komutanı tarafından, 14 üncü maddede belirlenmiş esaslar çerçevesinde verilebilir.

Dolayısıyla barış zamanında Türk karasuları dışında bulunan gemiler haricinde askerlik yapanlara artık oda hapis cezası verilememektedir.

Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezası – TSKDK m. 13 ve 20

Madde 13/1: Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, personelin tabi olduğu mevzuat hükümlerine göre Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilişiğinin kesilmesi veya durumuna göre sözleşmesinin feshedilmesi sonucunu doğurur. Bu cezayı alanlar, seferberlik ve savaş hâlleri haricinde Türk Silahlı Kuvvetlerinde herhangi bir şekilde görev alamazlar. Yükümlülük veya sözleşme süresi sona ermeden Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası alan personel, kalan yükümlülük veya sözleşme süresince Milli Savunma Bakanlığı ve/veya Türk Silahlı Kuvvetleri nam ve hesabına verilen eğitimler, kurslar ve seminerler sonucunda elde ettikleri diploma, sertifika, uzmanlık belgesi, kurs bitirme belgesini kullanamazlar ve bunlara bağlı olarak herhangi bir meslek icra edemezler.
Madde 13/2: Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası; Milli Savunma Bakanlığı ve kuvvet komutanlıklarında oluşturulacak yüksek disiplin kurulları tarafından verilir. Kararlar, ilgisine göre Milli Savunma Bakanı veya ilgili kuvvet komutanı onayı ile yerine getirilir. General ve amiraller hakkında ise Milli Savunma Bakanlığı yüksek disiplin kurulu tarafından verilir ve bu kararlar Cumhurbaşkanının onayı ile yerine getirilir.

Ayırma cezası alan asker, yedek subay veya yedek astsubay ise, zorunluk askerliklerini er rütbesiyle tamamlarlar.

TSKDK m. 20’de yer alan silahlı kuvvetlerde ayırma sebepleri şu şekildedir:

a) Aşırı borçlanmak ve borçlarını ödeyememek: Nafaka, trafik kazası, doğal afet, personelin öngöremeyeceği şekilde ülke genelinde yaşanan olağanüstü ekonomik dalgalanmalar, ani devalüasyonlar, sağlık ve tedavi giderleri ile kefillik ve benzeri zorunluluk hâlleri hariç olmak üzere, aşırı derecede borçlanmaya düşkün olmak ve bu borçlarını ödememeyi alışkanlık hâline getirmektir.
b) Ahlaki zayıflık: Görevine, sosyal ve aile yaşantısına zarar verecek derecede menfaatine, içkiye, kumara düşkün olmak veya Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarını sarsacak şekilde yüz kızartıcı, utanç verici veya toplumun genel ahlak yapısına aykırı fiillerde bulunmaktır.
c) Hizmete engel davranışlarda bulunmak: Devletin ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarına zarar verecek nitelikte tutum ve davranışlarda veya ağır suç veya disiplinsizlik teşkil eden fiillerde bulunmaktır.
ç) Gizli bilgileri açıklamak: Yetkisi olmadığı hâlde, devletin güvenliği ile iç ve dış siyasi yararlarına ilişkin elde ettiği gizli bilgileri yetkisiz kişi ve kuruluşlara vermek, ulaştırmak veya açıklamaktır.
d) İdeolojik veya siyasi amaçlı faaliyetlere karışmak: Siyasi partilere girmek, ideolojik veya siyasi faaliyetlere karışmak, ideolojik veya siyasi amaçlarla disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
e) Uzun süreli firar etmek: Geçerli bir mazereti olmaksızın kesintisiz olarak bir yıldan fazla süre ile izin süresini geçirmek veya firar hâlinde bulunmaktır.
f) Disiplinsizliği alışkanlık hâline getirmek: Disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmayı alışkanlık hâline getirmek veya aldığı disiplin cezalarına rağmen ıslah olmamaktır.
g) İffetsiz bir kimse ile evlenmek veya böyle bir kimse ile yaşamak: İffetsizliği anlaşılmış olan bir kimse ile bilerek evlenen veya evlilik bağını devam ettirmekte veya böyle bir kimseyi yanında bulundurmakta veya karı koca gibi herhangi bir kimse ile nikahsız olarak devamlı surette yaşamakta ısrar etmektir.
ğ) Gayri tabii mukarenette bulunmak: Bir kimseyle gayri tabii mukarenette bulunmak yahut bu fiili kendisine rızasıyla yaptırmaktır.
h) (Ek: 17/4/2017-KHK-690/13 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7077/12 md.) Terör örgütleriyle ilişkisi olmak: Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmaktır.

Disiplin Ceza Puanları Sebebiyle Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezası – TSKDK m. 21

(Değişik: 1/2/2017-KHK-681/92 md; Değiştirilerek kabul: 1/2/2018-7073/91 md.) Aşağıda belirtilen durumlar disiplinsizliği alışkanlık hâline getirme olarak kabul edilir ve bu durumlarda sözleşmeli subay ve astsubaylar hariç subaylar ve astsubaylar hakkında ayırma cezası verilebilir.
- a) En son alınan disiplin cezasının kesinleştiği tarihten geriye doğru son bir yıl içinde onsekiz disiplin cezası puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam oniki defa veya daha fazla disiplin cezası almak.
- b) En son alınan disiplin cezasının kesinleştiği tarihten geriye doğru son beş yıl içinde otuzbeş disiplin cezası puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam yirmibeş defa veya daha fazla disiplin cezası almak.
Birinci fıkra kapsamında ceza puanlarının hesaplanması ekli (2) sayılı çizelgeye göre yapılır.
(Ek: 2/1/2017-KHK-681/92 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7073/91 md.) Disiplin ceza puanına bağlı olarak ayırma cezası verilmesi istemiyle gelen dosyaların incelenmesi sonucunda yüksek disiplin kurulunca, cezaların usulüne uygun verilmediğine veya ceza tayininde objektiflikten uzaklaşıldığına kanaat getirilirse verilen cezaların tamamının veya bir kısmının kaldırılmasına yahut personelin görev yerinin değiştirilmesine ve durumunun bir yıllık deneme süresi sonunda yeniden incelenmesine karar verilir.

Askeri Öğrenciler İçin – TSKDK m. 22

Kanunda belirtilen, askeri öğrenciler için verilebilecek cezalar şu şekildedir:

(2) Kınama cezası; öğrencinin, disiplinsizlik teşkil eden davranışlarda bulunduğunun somut olarak tespit edilmesi ve bunun yazı ile bildirilmesidir. (Ek cümle: 22/1/2015-6586/102 md.) Bu ceza, disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre verilir.
(3) İzinsizlik cezası; öğrencinin, hafta sonu tatilinden faydalandırılmamasıdır. (Ek cümle: 22/1/2015-6586/102 md.) Bu ceza, disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre, öğrenci disiplin kurulları tarafından ise üç hafta sonundan az olmamak üzere altı hafta sonuna kadar (bu süre dâhil) verilir.

1325 Sayılı Kanun’un Ek 4. maddesindeki askeri öğrencilikten çıkarma halleriyse şu şekilde düzenlenmiştir:

a) Yönetmelikte tespit edilecek ahlak notunu kaybedenler,
b) Yönetmelikte belirtilecek esaslar dahilinde, askeri öğrenci niteliğini kaybettiklerine dair disiplin kurullarınca haklarında karar verilenler,
c) Öğrenimlerini, yönetmelikte belirtilecek süreler içinde tamamlayamayanlar,
d) Sağlık kurullarınca verilecek raporlara istinaden, sağlık durumları sebebiyle askeri öğrenci olarak öğrenimine devam imkanı kalmayanlar,
e) Mahkeme kararı ile öğrencilik hukukunu kaybedenler,
f) Fakülte ve yüksek okullarca öğrencilik hakkı sona erdirilenler,
g) Yönetmelikte tespit edilecek giriş koşullarına uymadıkları sonradan anlaşılanlar.

Zorunlu Er ve Erbaşlar İçin – TSKDK m. 25

Erbaş ve erlere verilebilecek cezalar şu şekildedir:

a) İzinsizlik
b) İlave hizmet yükleme
c) Oda hapsi
ç) Hizmetten men

İzinsizlik, ilave hizmet yükleme ve oda hapsi cezaları disiplin amirleri tarafından; hizmetten men cezası ise disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından verilir.

İzinsizlik Cezası

İzinsizlik cezası, erbaş ve erin hafta sonu tatilinden faydalandırılmamasıdır. 11. maddedeki uyarma, kınama veya hizmete kısmi süreli devam cezası gerektiren disiplinsizlik hâlleri ile nitelik ve ağırlıkları itibarıyla bunlara benzer diğer eylemlerin yapılması hâlinde verilir.

İlave Hizmet Yükleme Cezası

İlave hizmet yükleme cezası; erbaş ve erin, mesai içinde, mesai sonrasında veya hafta sonu tatil günlerinde, nöbet hizmeti dâhil askeri hizmetlerde veya disiplinsiz davranışının ıslah edilmesine katkı sağlayacağı değerlendirilen ve bu kapsamda cezayı veren disiplin amirleri tarafından belirlenen bir vazifede aralıklı veya sürekli olarak ve günde sekiz saatten fazla olmamak üzere görevlendirilmesidir.

11. maddedeki uyarma, kınama veya hizmete kısmi süreli devam cezası gerektiren disiplinsizlik hâlleri ile nitelik ve ağırlıkları itibarıyla bunlara benzer diğer eylemlerin yapılması hâlinde verilir.

Oda Hapsi Cezası – TSKDK m. 26/3

(3) Oda hapsi cezası; bu amaçla tahsis edilecek hapis odasında yerine getirilir. Hapis odalarının kapısında nöbetçi bulundurulur. Oda hapsi cezası alan erbaş ve erler, cezanın yerine getirilmesi sırasında gerektiğinde askeri hizmetlerde kullanılabilirler. Ceza;
- a) Seferberlik ve savaş zamanında, erbaş ve erlere;
  - 1) Disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre verilebilir.
  - 2) Bu Kanuna göre hizmetten men cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizlik hâllerinde disiplin kurulları tarafından on günden otuz güne kadar verilebilir.
- b) Barış zamanında; Türk karasuları dışında bulunan gemilerde görev yapan erbaş ve erlere sadece buralarda bulundukları süre içinde işledikleri disiplinsizlikler nedeniyle, disiplin amirleri tarafından 27 nci maddede belirlenmiş olan esaslar çerçevesinde verilebilir.

Hizmetten Men Cezası

“Hizmetten men cezası; disiplinsizlik yapan erbaş ve erin, bozulan disiplinin yeniden tesis edilmesi amacıyla günlük hizmetten uzaklaştırılmasıdır. Bu ceza, disiplin kurulları tarafından on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar bu süre dâhil veya disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre, bu Kanunun dördüncü bölümünde yer alan aylıktan kesme ile hizmet yerini terk etmeme cezalarını gerektiren disiplinsizlik hâllerinde verilebilir. Ceza alan erbaş ve erler, ceza süresince mesai çizelgesindeki eğitim faaliyetlerine iştirak ettirilmezler; ancak müşterek idari vazifelerin ifasında veya ihtiyaç duyulan askeri hizmetlerde görevlendirilebilirler.” TSKDK m. 26/4

Fakat uyuşturucu kullanımı söz konusuysa, Ek madde 1 uyarınca disiplin kurulunun uygulayacağı otuz günlük üst sınır, kırk güne çıkmaktadır.

Disiplin kurulunun zorunlu er ve erbaş hakkında verebileceği tek disiplin cezası budur. Diğer cezalar sadece disiplin amiri tarafından verilebilmektedir.

Madde 14/4 uyarınca, “Maiyetinden birinin hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizliğini tespit eden disiplin amiri; yetkisi dâhilinde disiplin cezası verebileceği gibi, hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bu personeli disiplin kuruluna da sevk edebilir.”

Dolayısıyla disiplin amiri, ilgili personeli gerek görürse disiplin kuruluna da sevk edebilir. Fakat bu takdir hakkını gerekçelendirmelidir. Bu gerekçelendirme de askerin hizmet, sicil, disiplin safahatı ve eylemin niteliği göz önüne alınarak yapılacaktır.

TSKDK . 27/3 hükmü uyarınca, “Hizmetten men cezası veya seferberlik ve savaş hâllerinde disiplin kurulları tarafından oda hapsi cezası verilmesini gerektiren disiplinsizlikler; erbaş ve erin olumlu hizmet ve disiplin safahatı göz önüne alınarak disiplin amirleri tarafından yetkisi dâhilindeki izinsizlik veya ilave hizmet yükleme cezalarından birisi de verilebilir. Bu durumda, erbaş ve erler disiplin kuruluna sevk edilmezler.”

Dolayısıyla asker hizmetten men cezası gerektiren bir disiplinsizlik yaparsa, takdir hakkı kapsamında madde 27/3 hükmünün uygulanma veya uygulanmama gerekçesi de belirtilmelidir.

31. madde uyarınca, “Disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından verilen hizmetten men cezası ile oda hapsi cezaları, yedek subaylar , yedek astsubaylar ile erbaş ve erlerin askerlik hizmet sürelerine eklenir ve bu kişiler o süre kadar geç terhis edilir. (Ek cümle:16/7/2020-7250/20 md.) Ancak, seferberlik ve savaş zamanı hariç, disiplin amirleri tarafından erbaş ve erlere verilen hizmetten men cezaları nedeniyle askerlik hizmet süresine eklenecek toplam süre otuz günü geçemez. Hizmet süresini uzatma sonucunu doğuran cezalar ilgilinin askerlik şubesine bildirilir.”

Fakat bu madde, disiplin kurulu kararları nedeniyle askerliğin otuz günden fazla uzamasına engel teşkil etmemektedir.

Zamanaşımı – TSKDK m. 39

Disiplin amirleri tarafından, disiplinsizliğin kendileri tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. Fiil, inceleme ve araştırma yapmayı gerektirmiş ise, bir ay içerisinde inceleme ve araştırmaya başlanmış olmak ve altı ayı geçmemek kaydıyla, inceleme ve araştırma için geçen süre bir aylık süreye dâhil edilmez.
Disiplin kurullarında yapılan tahkikatlarda, fiilin disiplin amiri tarafından öğrenilmesinden itibaren altı ay ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez.
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezasını gerektirecek durumun oluştuğunun disiplin amirleri tarafından tespit edilmesinden itibaren bir yıl ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren beş yıl geçtikten sonra aynı sebeple yüksek disiplin kurulu tarafından ceza verilemez.
Fiilin disiplin cezasını gerektirdiği savcılık, mahkeme, disiplin kurulu tarafından anlaşılırsa, yukarıdaki fıkralarda belirtilen zamanaşımı süreleri, bu konu ile ilgili karar veya hükmün kesinleşerek evrakın yetkili makama iade edildiği tarihten itibaren başlar.
Fiilin hatalı olarak vasıflandırıldığı veya düzeltilebilir bir şekil noksanlığı bulunduğu gerekçeleriyle disiplin cezasının mahkeme tarafından iptal edilmesi durumunda, kararın kesinleştiği tarihteki yetkili disiplin kurulu veya disiplin amiri, kararın tebliğinden itibaren ceza verme yetki ve sorumluluğu kapsamında yeniden değerlendirme yapar.

Disiplin Amirinin Cezasına İtiraz – TSKDK 41

(1) Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğ edilmesinden itibaren iki iş günü içinde itiraz edilebilir. İtiraz, bir üst disiplin amirine yazılı olarak yapılır. Süresi içinde itiraz edilmez ise ceza kesinleşir.
(2) Cezanın tebellüğünden kasıtlı olarak imtina edilmesi hâlinde bu durum en az iki imzalı bir tutanakla tespit edilir. Tutanağın tutulduğu tarih tebliğ tarihi sayılır.
(3) İtiraz, yetkili üst disiplin amiri tarafından üç iş günü içinde karara bağlanır. İlave inceleme yapılmasının gerekli olduğu durumlarda bu süre bir katına kadar uzatılabilir.
(4) İtiraz haklı görülürse, itirazı inceleyen üst disiplin amiri verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir. İtiraz haklı görülmez ise ret olunur. Karar itiraz edene tebliğ edilerek kesinleşir.

Görüldüğü üzere üst disiplin amirinin yapılan itiraz üzerine daha ağır bir ceza verebilmesi mümkün değildir. Kararı bozup yeniden inceleme yapılarak karar tesis edilmesi için geri gönderme yetkisi de bulunmamaktadır. Yalnızca cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir.

Disiplin Kurulunun Verdiği Cezaya İtiraz – TSKDK 42

(1) Disiplin kurulu tarafından verilen kararlara karşı tebliğinden itibaren beş iş günü içinde, teşkilatında disiplin kurulu kurulan komutan veya askeri kurum amiri ile hakkında karar verilen kişi tarafından bir üst komutanlığın disiplin kuruluna iletilmek üzere itiraz edilebilir. Süresi içinde itiraz edilmez ise ceza kesinleşir.
(2) (Ek cümle:16/7/2020-7250/22 md.) Genelkurmay Başkanlığı ile Kuvvet Komutanlıkları teşkilatında kurulan disiplin kurullarının kararlarına karşı yapılan itirazı, Milli Savunma Bakanlığı teşkilatında kurulan disiplin kurulu inceler.Millî Savunma Bakanlığı (…)teşkilatında kurulan disiplin kurulunun kararlarına karşı yapılan itirazı, hükme katılanlardan daha kıdemli olan başkan ve üyelerden kurulan yeni bir kurul inceler. Ancak, uygun nitelikte başkan ve üye bulunmazsa, en yüksek komuta makamından itibaren sıra ile aşağı derecedeki komuta mevkilerinde bulunan subaylar başkan ve üye olarak görevlendirilir.
(3) İtiraz üzerine üst komutanlık disiplin kurulunun disiplin subayı, dosyanın kendisine ulaşmasından itibaren beş iş günü içinde gerekli incelemeyi yapar ve mütalaası ile birlikte dosyayı disiplin kuruluna sevk eder. Disiplin kurulu en geç on iş günü içinde dosyayı inceleyerek kararını verir. Üst komutanlık disiplin kurulu gerekli gördüğü tahkikatın yapılmasını isteyebilir veya tahkikatı kendisi yapabilir. Bu hâlde tahkikat için geçecek süre on iş günlük süreye dâhil değildir.
(4) Milli Savunma Bakanlığı veya üst komutanlık disiplin kurulları itirazı yerinde görürse yeni kararı kendisi verir. Aksi hâlde itirazı reddeder. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. ⁽²¹⁾

Askeri Disiplin Cezalarında Yargı Denetimi – TSKDK m. 43

(Değişik:24/6/2021-7329/17 md.) Askerî öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K.: 2022/72 sayılı Kararı ile.) kınama (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K.: 2022/72 sayılı Kararı ile.) cezaları hariç bu Kanunda yer alan disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Seferberlik ve savaş zamanında ise yüksek disiplin kurulları tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç bu Kanunda yer alan diğer disiplin cezaları yargı denetimi dışındadır.
Dava açma süresi, cezanın kesinleşmesinden itibaren başlar. Ancak Türk karasuları dışındaki gemilerde verilen cezalarda, dava açma süresi geminin bağlı bulunduğu üsse/limana dönmesiyle başlar.

Bu madde içindeki bazı kısımlar AYM’nin 2022/72 sayılı kararıyla iptal edilmiştir. Fakat ilgili maddede hala Anayasa’ya aykırılıklar bulunduğu kanaatindeyiz. Şöyle ki, maddenin önceki şekline göre subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen uyarı ve hizmete kısmi süreli devam cezalarına karşı iptal davası açılamamaktaydı. Fakat Anayasa Mahkemesi, disiplin ceza puanlarının TSK’dan ayırma ya da sözleşmenin feshi işlemlerine esas alınması nedeniyle askerlere aşırı külfet yüklenerek hak arama özgürlüğü ihlal edildiği gerekçesiyle bu kısımları iptal etmiştir. Somut olayda kınama cezası söz konusu olmadığından bu kısım maddede kalmaya devam etmiştir. Fakat norm denetimine dayanak olan iptal davasında kınama cezası da söz konusu olsaydı, bu kısmın da iptal edileceğine şüphe yoktur. İlgili karara ulaşmak için şu adrese gidebilirsiniz: https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2022/72

Ayrıca zorunlu askerliğini yapan er ve erbaşların maddeye göre hiçbir disiplin cezasına karşı iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Bu durumun çok daha büyük bir hak ihlaline sebep olduğuna şüphe yoktur. Öyle ki zorunlu askerlerin hak arama hürriyetlerinin ihlaline izin verilerek, hürriyetlerinden yoksun kalmaları derecesine varan “hizmetten men cezası” kurumu uygulamada sistematik olarak suistimal edilmektedir. Zira verilen cezalarda çoğunlukla üst sınır uygulanarak bunların neden azami sınırdan verildiği veya askerin lehine olan takdiri yetkilerin neden kullanılmadığı dahi gerekçelendirilmemektedir. İşin esasına girilerek iddia edilen eylemin yapılıp yapılmadığı hususunun irdelenmesinin engellenmesi ise bir başka husustur.

Dolayısıyla kanun izin vermese dahi, zorunlu erler kendilerine verilen hizmetten men cezasına karşı iptal davası açmalıdır. Bu iptal davasında Anayasa’ya aykırılık ileri sürülerek somut norm denetimi yaptırılması ve yürütmenin durdurulması kararı talep edilmelidir. Hemen yukarıda özetlediğimiz gerekçelerle AYM’nin hükmün bu kısmını da iptal edeceğini düşünüyoruz.

Uygulamada hizmetten men cezaları, zorunlu hizmet süresi bittikten sonra değil, verildiği gibi infaz edilmeye başlanmaktadır. Dolayısıyla yürütmenin durdurulması istense dahi ceza çoktan infaz edilmiş sayılabilir. Fakat idari yargıda açılan iptal davasında yürütmenin durdurulması kararı verilirken, cezanın henüz infaz edilmemiş olmasıyla ilgili bir tespit de yapılabileceği görüşündeyiz.