CMK Kapsamında Seri Muhakeme, Basit Yargılama Usulleri ve 7188 SK’nın Diğer Yenilikleri

1. Seri Muhakeme Usulü

7188 Sayılı Kanunun getirdiği en önemli değişikliklerden biri de seri muhakeme usulüdür. Seri muhakeme usulü sınırlı sayıda sayılan suçlar için söz konusu olacaktır. Uygulanabilmesi için şu şartlar aranır:

• Suç hakkında kamu davasının ertelenmesi kararının verilmemiş olması gerekir.
• Şüphelinin seri muhakeme usulünün uygulanması teklifini müdafii huzurunda teklifi kabul etmesi gerekir.
• Teklif kabul edildikten ve yaptırım da belirlendikten sonra savcı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını görevli mahkemeden talep eder. “Mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra üçüncü fıkradaki şartların gerçekleştiği ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa talepte belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kurar; aksi takdirde talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına gönderir. Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmeyen şüpheli, bu usulden vazgeçmiş sayılır.”

Seri muhakeme usulünün uygulanmasının sonucu:

• Cumhuriyet savcısı, TCK m. 61’i göz önünde bulundurarak, suç için öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.
• Bu yaptırım, koşulları bulunuyorsa TCK m. 50’ye göre seçenek yaptırıma çevrilebilir ya da TCK m. 51’e göre ertelenebilir.
• Yaptırımla ilgili HAGB verilebilmesi de mümkündür.

“Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi hâllerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.”

Seri Muhakeme Usulüne Tabi Suçlar

“a) Türk Ceza Kanununda yer alan;

1. Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
2. Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
3. Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
4. Gürültüye neden olma (madde 183),
5. Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
6. Mühür bozma (madde 203),
7. Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
8. Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
9. Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268),

suçları.

b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.

c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.

d) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.

e) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.”

Seri muhakeme usulünün uygulanamayacağı haller

• İştirak halinde işlenen suçlarda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi hali,
• Yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik halleri,
• Soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması halleri.

2. Ceza Muhakemesinde Basit Yargılama Usulü

CMK kapsamında basit yargılama usulü asliye ceza mahkemesinin görevinde giren suçlarda söz konusu olmaktadır. Adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda, iddianameyi kabul eden asliye ceza mahkemesi basit yargılama usulünün uygulanmasına takdiren karar verebilir. Bu usulün uygulanmasına karar verildiyse:

• İddianame sanık, mağdur ve şikayetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir.
• Duruşma yapılmaksızın da hüküm verilebilir.
• Mahkumiyet hükmü verilmesi durumunda sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir.
• Koşulları varsa kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da HAGB’ye karar verilebilir.

Kanun Yolu

Basit yargılama usulü çerçevesinde verilen hükümlere karşı itiraz yoluna başvurmak mümkündür. Süresi içinde itiraz edilmeyen hükümler kesinleşir.

İtiraz durumunda normalde itiraz edilen mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir. Fakat basit yargılama usulü kapsamında verilen bir hükme karşı uygulanan itirazın işlevi biraz farklıdır: “…itirazın, süresinde yapılmadığı veya kanun yoluna başvuru hakkı bulunmayan tarafından yapıldığı mahkemesince değerlendirildiğinde dosya, 268 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderilir. Mercii bu sebepler yönünden incelemesini yapar ve kararını gereği için mahkemesine gönderir…“. Görüldüğü üzere itirazın kabul edilip edilmeyeceği yönündeki değerlendirme usulü incelemelerle sınırlı olarak yapılacaktır. İtirazın şekli şartları sağlaması durumunda, hükmü veren mahkemece duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur.

İtirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapılması durumunda, basit yargılama usulü kapsamında uygulanan dörtte bir oranındaki indirim korunacaktır.

İtiraz üzerine verilen kararlara karşı ise genel hükümler uyarınca kanun yoluna başvurmak mümkündür.

Basit Yargılama Usulünün Uygulanamayacağı Haller

• Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hallerinde,
• Soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında,
• Kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması durumlarında basit yargılama usulü uygulanamaz.

3. Soruşturma Evresinde Tutukluluk Süresi

“Soruşturma evresinde tutukluluk süresi, ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işler bakımından altı ayı, ağır ceza mahkemesinin görevine giren işler bakımından ise bir yılı geçemez.”. Bu değişiklikten önce hem soruşturma hem de kovuşturma evresinde ağır cezalık suçlarda iki yıl, bunun haricindeki suçlarda bir yıla kadar süren tutukluluk hali mevcut olabiliyordu. Fakat soruşturma aşamasında geçirilen tutukluluk süresinin kovuşturma evresindeki maksimum tutukluluk süresinden çıkarılıp çıkarılamayacağı hususu kanunda açık değildir. Bu sürelerin ayrı ayrı hesaplanmaması gerektiği kanaatindeyiz.

4. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi

“Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir.”. Değişiklikten önce savcının ertelemesi üst sınırı bir yıl veya daha az süreli suçlar için mümkündü.

5. Avukatlara Yeşil Pasaport

Şartları:

• En az 15 yıl kıdemli olmak,
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ile TCK kapsamında yer alan:
  • Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar,
  • Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar,
  • Milli Savunmaya Karşı Suçlar,
  • Milli Savunmaya Karşı Suçlar’dan ötürü hakkında soruşturma ve kovuşturma bulunmamak.

6. Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı

Avukatlık veya noterlik stajına başlamak isteyenler Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavından (yılda en az bir defa yapılır) veya İdari Yargı Ön Sınavından (yılda en az iki defa yapılır) en az 70 puan almak zorundadır. Bu sınavları ÖSYM hazırlayacaktır. Ayrıca hakim adaylığı sınavına girebilmek için de öncelikle bu sınavın geçilmesi gerekir.

Fakat mesleğe kabul için sınav şartı yalnızca ilgili yükseköğretim kurumlarına bundan sonra kayıt yaptıranlar hakkında uygulanacaktır. Dolayısıyla şu anda hukuk öğrencisi olanlar bu sınava girmeden hukuk mesleklerine kabul edilebileceklerdir.