Denetimli Serbestlik

Denetimli serbestlik, cezanın koşullu salıverilmeye kadar olan kısmının cezaevi dışında geçirilmesine olanak sağlayan bir infaz tedbiridir.

Denetimli Serbestlik Şartları ve Süresi

Denetimli serbestlikten faydalanma şartları şunlardır:

1. Hükümlü açık cezaevinde bulunmalı ya da açık cezaevine ayrılma koşulları oluşmasına rağmen kendi iradesi dışında ayrılamamış olmalıdır.
2. Koşullu salıverilmeye bir yıl veya daha az süre kalmış olmalıdır.
3. Cezaevindeki süre iyi halli geçirilmiş olmalıdır.
4. Hapis cezası, adli para cezasının ödenmemesi sebebiyle çevrilmiş olmamalıdır.
5. Hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanma talebi bulunmalıdır.
6. Cezaevi idaresinin hazırladığı değerlendirme raporunu da inceleyen infaz hakimi, talebi uygun bulmalıdır.

Görüldüğü üzere denetimli serbestlik tedbirinin süresi istisnai bir durum yoksa en fazla bir yıldır. Geçici m. 6 uyarınca 30/3/2020 tarihinden önce işlenen suçlardaysa bu süre kural üç yıl olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu üç yıllık süre istisnasına dahil olmayan suçlarsa şunlardır:

• Kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83),
• Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları,
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d),
• İşkence suçu (madde 94 ve 95),
• Eziyet suçu (madde 96),
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105),
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138),
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve
• İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar
• 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar.

Ayrıca belirtelim ki, 30 Mart 2020’den önce işlenen suçlardan hükümlü olanlar, kapalı cezaevinde olsalar da iyi halli oldukları müddetçe bu üç yıllık süre istisnasından faydalanabilirler.

0-6 Yaş Grubunda Çocuğu Bulunan Kadın Hükümlüler

0-6 yaş arasında çocuğu bulunanan kadın hükümlüler, koşullu salıverilmelerine iki yıl kala denetimli serbestlikten faydalanabilirler. 30/03/2020’den önce işlenen suçlardaysa bu süre dört yıl olarak uygulanmaktadır. Fakat aşağıdaki suçlarda 30 Mart 2020’den önce işlenmiş olsalar bile iki yıllık süre uygulanacaktır.

• Türk Ceza Kanununun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83),
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105),
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138),
• İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar,
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar.

Ağır Hastalık ve Engellilik Halleri

Hükümlü, ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız idame ettiremiyorsa, koşullu salıverilmesine üç yıl kala denetimli serbestlikten faydalanabilecektir. Fakat hükümlünün bu durumu, Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir. 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımındansa kural olarak azami süre sınırı yoktur. Fakat yukarıda belirttiğimiz, 0-6 yaş grubunda çocuğu bulunan kadın hükümlüler bakımından geçerli olan istisna suçlar burada da geçerlidir.

Denetimli Serbestlik Sürecindeki Yükümlülükler – 105/A-5

Denetimli serbestlik uygulanan hükümlü hakkında, koşullu salıverilme tarihine kadar şu tedbirlerden bir veya birden fazlası uygulanabilir:

• a) Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılma,
• b) Bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulma,
• c) Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme,
• d) Belirlenen programlara katılma.

Bu tedbirlere hükümlünün risk ve ihtiyaçları göz önüne alınarak denetimli serbestlik müdürlüğünce karar verilecektir.

Denetimli Serbestliğin Bozulma Sebepleri

Aşağıdaki durumlar mevcutsa, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine ve infaz hakiminin kararıyla, koşullu salıverilme tarihine kadar hükümlünün açık cezaevine gönderilmesine karar verilebilir:

• a) Hükümlünün cezaevinden ayrıldıktan sonra, talebinde belirttiği denetimli serbestlik müdürlüğüne beş gün içinde müracaat etmemesi,
• b) Hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi,
• c) Ceza infaz kurumuna geri dönmek istemesi.

Denetimli Serbestlik Sırasında Kasıtlı Suç İşleme – 105/A-7

Denetimli serbestlik sırasında işlenen bir suçtan dolayı kamu davası açılırsa, hükümlünün açık cezaevine gönderilmesine karar verilebilir. Bunun için denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi ve infaz hakiminin kararı gereklidir. Kovuşturma sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın reddi veya düşme kararları verilirse denetim serbestlik tedbirine devam edilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, kanun koyucunun soruşturma başlatılmasını değil, kamu davasının açılmasını aramasıdır.

Denetimli Serbestlik Sırasında Firar Etme

Aşağıdaki durumların gerçekleşmesi durumunda, TCK’nin “Hükümlü veya tutuklunun kaçması” başlıklı 292. maddesi uygulanacaktır.

• Hükümlünün denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaat etmesi gereken sürenin bitiminden itibaren iki gün geçmiş olması,
• Hükümlünün ceza infaz kurumuna iade kararı verilmesine rağmen iki gün içinde en yakın Cumhuriyet başsavcılığına teslim olmaması.

Bu suçun cezası altı aydan bir yıla kadar hapistir. Hükümlü kendiliğinden teslim olursa, kaçtığı günden itibaren teslimin gerçekleştiği güne kadar geçen süre dikkate alınarak, verilecek cezanın altıda beşinden altıda birine kadarı indirilir. Fakat kaçma süresinin altı ayı geçmesi halinde cezada indirim yapılmaz.

Denetim Süresi İçinde Denetimli Serbestlik Tedbiri – 107/10

Koşullu salıverilen hükümlünün denetim süresi içinde de denetimli serbestlik tedbirinin uygulanması ve yükümlülükler getirilmesi mümkündür. İnfaz hakimi bu hususa ilişkin karar verirken, hükümlünün kişiliğini ve topluma uyumdaki başarısını göz önüne alacaktır.

Çalışma Süresinin Denetimli Serbestlik Süresine Eklenmesi

Kamu kurumlarında çalıştırılan hükümlüler, gece barınmasını da cezaevi dışındaki çalıştıkları yerde sağlayabilmektedirler. Bu hükümlülerin kamu kurumunda çalıştığı süre denetimli serbestlik süresine eklenecektir. Dolayısıyla cezaevi dışında geceleyerek çalışan hükümlü, denetimli serbestlik infaz rejimine bu kapsamda çalıştığı süre kadar erken ayrılır. Yani örneğin, denetimli serbestlik tedbiri normalde koşullu salıverilmeye bir yıl kala uygulanacak olmasına rağmen bu hüküm kapsamında bir buçuk yıl çalışılmışsa, hükümlü, koşullu salıverilmesine iki buçuk yıl kala denetimli serbestlikten faydalanabilecektir.

“Açık ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler, ceza infaz kurumu görevlilerinin denetiminde, kamu kurum ve kuruluşlarının iş alanlarında, geceleyin bu kurum ve kuruluşlar tarafından barındırılmak suretiyle çalıştırılabilirler. Bu şekilde çalıştırılan süre, azami süre sınırına bakılmaksızın 105/A maddesi uyarınca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilecek süreye ilave edilir.” CHTİHK m. 30/5

Oldukça avantajlı olan bu maddeden herkesin faydalanması mümkün değildir. Şöyle ki, bu şekilde hükümlü çalıştırmak isteyen kamu kurumu, öncelikle iş pozisyonu, çalışılacak süre ve kontenjanı da içeren talebi Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’ne iletecektir. Eğer genel müdürlük bu talebi uygun görürse, yalnızca belirtilen kontenjan kadar hükümlüye ve belirtilen süre için bu madde uygulanır.

Gece kalmalı şekilde kamu kurumunda çalışan hükümlü, izne gidip de dönmezse veya iki günden fazla bir süre geçtikten sonra dönerse ya da kurumda çalışırken firar ederse, hakkında TCK 292 uygulanacaktır. Bu hükümlüler aynı zamanda kapalı cezaevine gönderilirler. Son olarak belirtelim ki bu şekilde kaçan hükümlüye altı aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.