Emre Yazılı Senedin Unsurları
Hukukumuzda poliçe, çek ve bono olmak üzere üç farklı kambiyo senedi düzenlenmiştir. Bunların arasından emre yazılı senet olarak da bilinen bono, en sık karşılaştığımız kambiyo senedi türüdür. Bu nedenle halk arasında senet dendiği zaman kastedilen aslında çoğu zaman bonodur. Peki bononun, yani emre yazılı senedin zorunlu şekil unsurları nelerdir?
TTK m. 776 hükmüne göre:
Bono veya emre yazılı senet; a) Senet metninde “bono” veya“emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini, c) Vadeyi, d) Ödeme yerini, e) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını, f) Düzenlenme tarihini ve yerini, g) Düzenleyenin imzasını, içerir. |
Bononun unsurları yukarıda sıralananlar olmakla birlikte, vade ve düzenleme yeri konusunda istisnai düzenleme de bulunmaktadır. Şöyle ki, TTK m. 777 uyarınca:
(2) Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır. (3) Açıklık bulunmadığı takdirde senedin düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır. (4) Düzenlendiği yer gösterilmeyen bir bono, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. |
Görüldüğü üzere düzenleme tarihi mutlaka bulunmalıdır. Zira düzenleme tarihi olmayan bir senet, bono niteliğini taşıyamaz. Düzenleme yeri ve ödeme yeri unsurları ise birbirlerini tamamlayabilir nitelikte olduğundan bunlardan yalnızca birisinin bulunması geçerlilik açısından yeterlidir. Vade de önemli bir unsur olarak görülebilirse de bulunması zorunlu değildir, eğer yazılmamışsa görüldüğünde ödenmesi şart sayılır. Düzenleyenin ad soyadının bulunması da zorunlu değildir, imzası yeterli olacaktır. Fakat parmak izi veya elektronik imza kabul edilmemektedir.
Senetlere, uyuşmazlık doğması doğması durumunda hangi mahkeme ve/veya icra dairesinin yetkili olacağı hususu da yazılabilir.
Matbu bonolarda “Kefil” yazan yere imzasını atan kişi avalist sayılmaktadır. Düzenleyen haricindeki ne için atıldığı belli olmayan imzalar da avalist tarafından atılmış kabul edilir.
Ciroyu şarta bağlayan kayıtlarsa yazılmamış sayılır.
Ciro Edilemez Kaydı
Keşidecinin düştüğü “ciro edilemez” şeklindeki kayıt senedin kambiyo senedi vasfını taşımasına engel olmaz. Ancak nama yazılı bonoya dönüşmesine yol açar. Bu durumda bono alacağın temliki hükümlerine tabi olunacaktır. Dolayısıyla alacağın temliki hükümleri uygulanacağından borçlu, devredene karşı ileri sürebileceği şahsi def’ileri, iyiniyetli olsa bile devralana karşı da ileri sürebilir.
Cirantanın düştüğü “ciro edilemez” kaydı ise senedi nama yazılı hale getirmez. Fakat o cirantayı daha sonra yapılabilecek ciro işlemlerine karşı sorumluluktan kurtarır.
Vadeye İlişkin Kayıtlar
Vadeye ilişkin TTK m. 703 uyarınca:
Bir poliçe; a) Görüldüğünde, b) Görüldükten belirli bir süre sonra, c) Düzenlenme gününden belirli bir süre sonra, d) Belirli bir günde, ödenmek üzere düzenlenebilir. (2) Vadesi başka şekilde yazılan veya birbirini takip eden çeşitli vadeleri gösteren poliçeler batıldır. |
Senetteki Faiz Düzenlemesi
TTK m. 675 uyarınca:
(1) Görüldüğünde veya görüldüğünden belirli bir süre sonra ödenmesi şart kılınan bir poliçeye, düzenleyen tarafından faiz şartı konulabilir. Diğer poliçelerde böyle bir faiz şartı yazılmamış sayılır. (2) Faiz oranının poliçede gösterilmesi gerekir; gösterilmemiş ise faiz şartı yazılmamış sayılır. (3) Başka bir gün belirtilmemişse, faiz, poliçenin düzenlenme gününden itibaren işler. |
Senetteki Bedel Kaydı
Bonolarda “bedeli malen ahzolunmuştur.” veya “bedeli nakden ahzolunmuştur.” şeklinde kayıtlara rastlanabilmektedir. Bu durumda bono soyut bir borç senedi olmaktan çıkar. Artık keşideci bedelin nakden veya malen alınmadığını tanıkla ispatlayamaz, zira alındığını ikrar etmiştir. Bu şekildeki kayıtlar ayrıca bononun hatır senedi olmadığını da gösterir.
Muacceliyet Kaydı
Bonoda, zamanında ödenmediği takdirde diğer bonoların da muaccel olacağını belirten bir kayıt bulunabilir. Özellikle taksitli mal ve hizmet satışlarında bu gibi durumlara rastlanmaktadır. Bu kayıtlar bonoyu geçersiz hale getirmese de, taraflar arasında ileri sürülebilmesi yalnızca ayrı bir sözleşmede belirtilmiş olmasına bağlıdır. Bu durumda icra takibine başlanırken ilgili bonolarla birlikte sözleşme de sunulur.
Muacceliyet kayıtları senedin ciro edilmesi durumunda hamilleri bağlamayacaktır.
Teminat Kaydı
Senetteki teminat kaydı, somut bir sözleşmeyle bağlantı sağlanmadığı müddetçe bono vasfını kaybettirmez. Bu kaydın geçerliliği de muacceliyet kaydında olduğu gibi allta ayrı bir sözleşme yapılmış olmasına bağlıdır. Bu şekilde ayrı bir sözleşme yoksa senedi sakatlamayacağı gibi icraya konulmasını da engellemez. Yazılı bir sözleşme olmasına rağmen icraya konulmuşsa, borçlu yazılı sözleşmeyi göstererek İİK m. 169 uyarınca icra mahkemesinde borca itiraz edebilir. İcra mahkemesi hakimi, esas hakkında karar vermeden önce yargılama sürerken İİK 169/a uyarınca takibin muvakkaten durmasına karar verebilir. Alacaklı, borçlunun teminata ilişkin sunduğu sözleşmedeki imzaya itiraz edebilir; bu durumda imza incelemesi yapıldıktan sonra itiraz kabul edilerek takip durdurulabilir veya itirazı reddedebilir.
Avukat Oğuzhan Yazıcı, 2017 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra stajını tamamlamış ve ruhsatını aldığından beri İstanbul Barosu'na bağlı olarak avukatlık yapmaktadır. Özel hukuk alanındaki yüksek lisansını da İstanbul Üniversitesinde tamamlamıştır. (ORCID ID: 0009-0005-8249-8432)
Kurumsal icra (para tahsili) işleri yapmamaktayız. Dolayısıyla lütfen kendisini adımızla tanıtıp çeşitli nedenlerle sizden para isteyenlere para göndermeyin. Sahte hesaplarla iletişime geçenlere karşılık dahi vermeyin.