İzinsiz Haşhaş Ekimi Suçu ve Cezası (3298 Sayılı Kanuna Muhalefet)

İzinsiz veya izne aykırı haşhaş ekimi suçları, 3298 Sayılı Kanun‘un 4. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanunda düzenlenen tek suçlar bunlar olduğundan, bu suçlar 3298 Sayılı Kanun’a muhalefet olarak da adlandırılmaktadır. Fakat haşhaş ekiminden dolayı cezaya dayanak olabilecek tek kanun hükümleri bunlar değildir. TCK m. 188/1 de yer alan uyuşturucu madde imali suçu için çok daha ağır cezalar öngörülmüştür. Yazımızda bunlara da değindik.

İzinsiz Haşhaş Ekimi Suçu

3298 Sayılı Kanun’a muhalefetin, yani izinsiz haşhaş ekimi suçunun cezası 1 yıldan 5 yıla kadar hapistir (3298 SK. m. 4/2). Kanuna göre ekim yapmaktan anlaşılan sadece tohumun toprağa ekilmesi değildir. Ürünün hasadına kadarki süreçte bitkilere bakım yapmış kişi de bu kapsamda cezalandırılacaktır.

Bu suçun kenevir ekiminden çok daha ağır bir yaptırıma tabi olduğunu görmekteyiz. Zira haşhaş ekimi suçunun gerçekleşmesinde afyon elde etme amacı aranmaz. Kenevir ekiminin hapis cezası gerektirmesi içinse esrar yetiştirme amacı da gereklidir. Esrar elde amacı taşınmadığı müddetçe yalnızca adli para cezasına hükmedilir. Ayrıntılı bilgi için bkz: Kenevir Ekme & Esrar Bulundurma ve Ticareti Suçları

3298 Sayılı Kanun, ham afyon, hazırlanmış afyon, tıbbi afyon ve bunların müstahzarlarını TCK kapsamında uyuşturucu olarak nitelendirmektedir. Dolayısıyla izinsiz haşhaş ekimi suçunu işleyen kişiye uyuşturucu imal etmek suçundan (TCK 188/1) da ceza verilebilir. Bu suçun cezasıysa yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezasıdır.

Ham Afyon Kavramı ve İzinsiz Ham Afyon Üretme Suçu (TCK 188/1)

İzinsiz haşhaş ekimi suçu, beraberinde başka suçları da oluşturabilmektedir. Şöyle ki, içeriğinde morfin ve kodein barındıran afyon sakızı, haşhaş kapsüllerinin çizilmesi gibi basit yöntemlerle elde edilebilmektedir. Dolayısıyla Yargıtay’ın haşhaş bitkisinin kendisini dahi ham afyon olarak kabul ettiğini görmekteyiz.

• “…Sanıklar … ve …’in mahkemece oluşa uygun olarak sabit kabul edilen fiillerinin; hakkında mahkumiyet kararı verilen diğer sanık …’ya Adli Tıp Kurumu Bursa Grup Başkanlığı’nın 30.07.2013 tarihli raporu ile“morfin ve kodein içeren haşhaş bitkisi” olduğu belirtilen net 26845 gram ağırlığındaki maddeyi temin etmekten ibaret olduğu, söz konusu maddenin “ham afyon” olduğunun kabulü gerektiği…” Y. 10. Ceza Dairesi 2017/7199 E. , 2021/6616 K.

Hatta haşhaş bitkisi kırıntılarının dahi ham afyon kapsamında değerlendirildiği bir olaya rastlamaktayız.

• “…suç konusu maddenin “haşhaş bitkisi kırıntıları” olduğunun belirtilmesi karşısında; bu maddenin “ham afyon” olduğunun kabulü gerektiği…” Y. 10. Ceza Dairesi 2014/4830 E. , 2014/7632 K.

İzinsiz ham afyon üretenler, Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre cezalandırılır (3298 SK. m 4/4). Dolayısıyla afyon imal eden kişi hakkında TCK 188/1 hükmü uyarınca uyuşturucu imalinden yaptırım uygulanacaktır. Bu yaptırım da yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezasıdır.

Suç Konusunun Morfin Olması Sebebiyle Ceza Artırımı

Uyuşturucu madde üretiminin konusunun morfin veya bazmorfin olması durumunda verilecek ceza yarı oranında artırılır. Afyon sakızının içerisinde kodeinle beraber morfin bulunduğundan yukarıda bahsetmiştik. Peki ekilen haşhaşta afyon sakızı ve dolayısıyla morfin var diye ceza artırımı yapılacak mıdır? Yargıtay içtihatlarına göre, ham afyonun etken maddesi morfin olsa dahi bu sebeple ayrıca ceza artırımı yapılamaz.

• “…3298 sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasında “ham afyon, hazırlanmış afyon, tıbbî afyon ve bunların müstahzarları Türk Ceza Kanunu’nun uygulanmasında uyuşturucu maddelerden sayılır.” hükmünün öngörüldüğü; 13.01.1964 tarihli ve 1963/2 – 1964/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı’nda “765 sayılı TCK’nın 403/6. maddesinde sayılmayan maddelerin bu bent kapsamında değerlendirilemeyeceğinin belirtildiği”; “afyon sakızı veya ham afyonun” 5237 sayılı TCK’nın 188. maddesinin 1 ve 3. fıkraları kapsamında “uyuşturucu madde” olmasına rağmen, aynı maddenin 4. fıkrası kapsamına girmediği, bu konuda afyon sakızının (ham afyonun) içerdiği etken maddenin dikkate alınamayacağı gözetilmeden; olay tutanağında afyon sakızı olduğu bildirilen suça konu maddenin, İstanbul Kriminal Polis Laboratuvarı Müdürlüğü’nün 28/05/2020 tarihli raporunda “morfin” içerdiğinin belirtilmesi nedeniyle sanığın cezasının 5237 sayılı TCK’nın 188. maddesinin 4. fıkrası uyarınca artırılması suretiyle fazla ceza tayini…” Y. 10. Ceza Dairesi 2021/2864 E. , 2021/5915 K.

İznin Sınırlarını Aşan Haşhaş Ekimi Suçu

Haşhaş ekimi için alınan izin belgesindeki sınırların aşılmamasına özen gösterilmelidir. Bu sınırların ötesinde bilerek yapılan haşhaş ekiminin cezası altı aydan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezasıdır (3298 Sayılı Kanun m. 4/3).

• “…Olayla ilgili olarak tutulan 19.04.2010 tarihli tutanak içeriğine göre, sanığın 320 metrekarelik alan içerisinde boyu 25-30 cmlik 120.000 kök haşhaş bitkisini sık bir şekilde ve etrafında dereotu, acı tere ve roka bitkilerini düzenli bir şekilde ektiğinin tespit edildiği, sanığın ekim yaptığı bölgenin ekim sahası kapsamı dışında olduğu, sanığın üzerine atılı suçun unsurlarının oluştuğu gözetilmeden oluşa ve dosya kapsamına uygun olmayan gerekçelerle yazılı şekilde beraat kararı verilmesi…” Y. 20. Ceza Dairesi 2015/7348 E. , 2015/1221 K.

Haşhaş eken, izin alma aşamasında olsa bile izni henüz almadan yaptığı ekim suç teşkil edecektir. Hatta bu durumda üçüncü fıkradan değil, izin alınmamış olduğu için daha ağır ceza öngören ikinci fıkradan hüküm kurulmalıdır.

• “…Kaçak tarla tespit tutanağı, sanığın suç tarihi itibariyle haşhaş ekim izni olmadığına ilişkin Toprak Mahsülleri Ofisi ile yapılan yazışma içerikleri, sanığın haşhaş ekim izninin usuli işlemlerini tamamlamadığına ilişkin birbiriyle örtüşen sanığın tevil yollu ikrarı ve tanık anlatımları birlikte değerlendirildiğinde, sanığa atılı suçun sübut bulduğu gözetilmeden, dosya kapsamına uygun olmayan gerekçe ile yazılı şekilde beraat kararı verilmesi…” Y. 10. Ceza Dairesi 2014/4562 E. , 2017/7493 K.

İzinsiz Haşhaş Ekimi Suçuna Örnek Olaylar

Ekili Haşhaş Bulunamamasına Rağmen Sanığın İtirafta Bulunması

Şüpheli veya sanık, haşhaş ektiğini kolluk veya yargı makamları önünde itiraf etmiş olabilir. Fakat kaçak haşhaş ekimi suçunu gerçekten işlediğini yeterince destekleyebilecek yeterli delil bulunmadığı müddetçe şüpheden faydalanacaktır. Yani suçun itiraf edilmesi önemli bir delil olsa da tek başına mahkumiyet için yeterli olmaz.

• “…Dosyanın incelenmesinde, 25/09/2010 tarihli görgü tespit tutanağına göre tarlada haşhaş ekildiğine dair tespit yapılamamış olduğu gibi, haşhaş ekili olan tarlanın da sürülmüş vaziyette olduğu ve zeminde yabani otların bulunduğu tespit edilmekle, bu aşamada sanığın ektiği bitkilerden numune alınamadığı, haşhaş olduğuna ilişkin herhangi bir tespit yapılamadığı anlaşılmakla, sanığın soyut ikrarı dışında yüklenen suçu işlediğine ilişkin, her türlü şüpheden uzak, somut, yasal ve yeterli herhangi bir kanıtın da bulunmadığının anlaşılması karşısında sanığın atılı suçtan beraati yerine mahkûmiyetine karar verilmesi…”  Y. 20. Ceza Dairesi 2019/6083 E. , 2020/4244 K.

İzinsiz Haşhaş Ekimi Kasıtlı Değilse Cezalandırılmaması

Kanunda aksi öngörülmediği müddetçe tüm suçlar yalnızca kasten işlenebilmektedir. Hatayla işlenen suçlar “taksirli suçlar” olup, haşhaş ekimi ve diğer uyuşturucu suçları taksirle işlenememektedir. Dolayısıyla bilerek ve isteyerek yapılmayan kanuna aykırı davranışlar cezalandırılmaz.

• “…Sanığın haşhaş ekimi için resmi kurum olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çiftçi Kayıt Sistemini yapan Dinar İlçe Müdürlüğüne kayıt yaptırdığının ve Dinar Ziraat Odası Başkanlığından ekilecek haşhaşın miktarını, nereye ekileceğini ve hangi tarihlerde ekeceğini gösterir belge aldığının anlaşılması karşısında; sanığın haşhaş ekeceğine dair Toprak Mahsülleri Ofisine bildirimde bulunmamasında izinsiz haşhaş ekme kastının bulunmadığı anlaşılmakla; atılı suçun yasal unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden sanığın beraati yerine mahkûmiyetine karar verilmesi…” Y. 10. Ceza Dairesi 2015/2052 E. , 2019/6400 K.

Uzmanlık Raporu Olmadan Mahkumiyet Hükmü Kurulamayacağı

Yukarıda verdiğimiz bir diğer örnekte de belirttiğimiz üzere, sanık şüpheden yararlanacaktır. Kolluk görevlilerinin tuttuğu tutanaklarda haşhaş bitkilerinin bulunduğu tespit edilmiş olsa da karar vermeye yeterli olmaz. El koyulan bitkilerden örnek alınıp uzmanlık raporu alınması gerekir. Aksi takdirde haşhaş ekimi suçundan ceza verilmesi yerinde olmayacaktır.

• “…Dosyanın incelenmesinde, olay tutanağına göre haşhaş ekili olan tarlanı sürülmüş vaziyette olduğu ve zeminde halen haşhaş bitkilerinin sökülmüş halde bulunduğu belirtilmiş olmasına rağmen bu bitkilerden numune alındığına ilişkin ibare ve bitkilerin haşhaş olduğuna ilişkin uzmanlık raporu bulunmadığı anlaşılmakla, tarlada ekili bulunan bitkinin haşhaş olup olmadığına ilişkin uzmanlık raporu alınarak sonucuna göre sanığın hukuki durumunun belirlenmesi gerektiğinin gözetilmemesi…” Y. 20. Ceza Dairesi 2017/6140 E. , 2018/115 K.

Toprak Mahsulleri Ofisinin Davaya Katılma Hakkı Sorunu

Bilindiği üzere, haşhaş ekimi için alınacak izin toprak mahsulleri ofisi tarafından verilmektedir. Dolayısıyla mahkemeler, gerekli izin belgesinin bulunup bulunmadığıyla ilgili delilleri bu kurumdan celbetmektedir. Hatta suç duyurusunu yapan bizzat Toprak Mahsulleri Ofisi de olabilir. Fakat TMO, bu suçtan doğrudan zarar gören konumunda değildir. Dolayısıyla kamu davasına katılamayacağından, izinsiz haşhaş ekimi davalarında lehlerine vekalet ücretine de hükmedilemez.

• “…Haşhaş ekme suçundan doğrudan zarar görmeyen …’nün bu suçlarla ilgili davalara katılmasına karar verilemeyeceği gözetilmeden sanık aleyhine, Toprak Mahsulleri Ofisi Müdürlüğü lehine vekalet ücretine hükmedilmesi, Yasaya aykırı…” Y. 10. Ceza Dairesi 2021/662 E. , 2021/8705 K.