Mali Durumu Olmayanlar İçin Dava Açarken Adli Yardım

Yazımızda HMK’de düzenlenen ve hukuk yargılaması ile idari yargıda söz konusu olan adli yardım kurumu üzerinde durulmuştur. Ceza yargısında yapılan yardım bu yazının kapsamının dışındadır.

Yazı İçeriği

Genel Olarak Adli Yardım

Adli yardım, HMK ve Avukatlık Kanunu’nda düzenlenen, mali zorluk içindeki kişilerin adalet hizmetine ulaşabilmesini kolaylaştıran bir hukuki kurumdur. Yazımızda Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen adli yardımdan bahsedilecektir. Ayrıca belirtelim ki İYUK m. 31 hükmü gereği idari yargının görev alanına giren dava ve işlerde de bahsedeceğimiz kurallar geçerli olacaktır.

Adli yardımdan kimler yararlanabilir?

Yargılama veya takip giderlerinin kısmen ya da tamamıyla karşılanması halinde kendisinin ve ailesinin geçimi büyük güçlüğe düşecek olan kişiler adli yardımdan faydalanabileceklerdir. Tüzel kişilerin kural olarak adli yardım talep etme hakkı yoktur. Ancak kamuya faydalı dernek ve vakıflar da ekonomik güçlükte olmaları şartıyla adli yardımdan yararlanabilir.

Sadece davalar mı adli yardım kapsamındadır?

Davaların yanında ayrıca geçici koruma önlemleri ve icra-iflas takipleri de adli yardım kapsamına girer.

Adli yardımın kapsamına hangi kalemler girebilir?

Öncelikle belirtelim ki aşağıda belirttiğimiz kalemlere ilişkin yapılacak yardımlar ilgili kalemin tamamını karşılayabileceği gibi kısmi bir yardımdan ibaret de olabilir. Bu kalemler şunlardan ibarettir:

– Yapılması gereken yargılama ve takip giderlerinden geçici olarak muafiyet sağlanır. Özellikle nispi harca tabi olarak açılan davalarda binlerce lirayı bulan peşin harçlar potansiyel davacıların gözünü korkutmaktadır.
– Bu giderlere ilişkin teminat gösterme yükümlülüğü kalkar. Adli yardımın zaten durumu yetersiz olan kişiler için olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu hüküm yerindedir.
– Yargılamaya veya takibe ilişkin diğer giderlere ilişkin masrafların da devlet tarafından karşılanması sağlanır. Bilirkişi, keşif masraflarını buna örnek olarak gösterebiliriz.
– Eğer gerekiyorsa ücreti daha sonra ödenmek üzere bir avukat tutulması.

Adli yardımdan faydalananlar kabul edilen ihtiyati tedbir talepleri için teminat gösterirler mi?

Hayır, kanunumuzda açıkça adli yardımdan yararlananların ihtiyati tedbir için teminat göstermesine gerek olmadığı düzenlenmiştir.

Talep nereye yapılabilir?

Asıl talep veya işin yapılacağı mahkemeden adli yardım talep edilebilir. Yardım konusu bir takipse, o halde bu takibin yapılacağı yerdeki icra mahkemesine bu talep yapılır.

Talep ederken verilmesi gereken harçlar var mıdır?

Adli yardım talebine ilişkin belgeler her türlü harç ve vergiden muaftırlar.

Yoksulluk koşulunu sağlayan herkesin adli yardım talebi kabul edilir mi?

Adli yardıma başvuran kişinin yeterli mali duruma sahip olmaması talebinin kabul edilmesi için yeterli değildir. Ayrıca esas isteminin açıkça dayanaktan yoksun olmaması lazımdır.

Dosya üzerinden karar verilebilir mi?

Verilebilir. İstenmesi halinde duruşma da yapılabilir.

Dava açılmadan istenmek zorunlu mudur?

Hayır, hatta dava hakkında hüküm verildikten sonra kanun yolu başvurusunda bile adli yardım talep etmek mümkündür.

Talebin reddedilmesi durumunda ret sebebi öğrenilebilir mi?

Taleple birlikte verilen bilgi ve belgelerin kabul edilmeme sebepleri red kararında gösterilir.

Ret kararına karşı başvurabilecek bir yol var mıdır?

Adli yardım talebi reddedilen kişinin bir hafta içinde itiraz etme hakkı vardır. Bu defa talebe dair incelemeyi bir başka mahkeme yapacaktır. Bu mahkemenin verdiği karar kesin olur ve buna itiraz edilemez.

Adli yardım talebi kesin olarak reddedilen kişinin ekonomik durumunda değişiklik olursa tekrar istek yapılabilir mi?

Evet, ekonomik durumu daha da kötüye gitmişse yeniden adli yardım talebinde bulunulması mümkündür.

Önceden yapılan masraflar da adli yardıma dahil midir?

Hayır, adli yardımın kabulüne ilişkin karar ileriye etkili olacaktır.

Adli yardım kabul edildikten sonra kaldırılabilir mi?

Evet, kişinin ekonomik durumu iyiye giderse veya talebinde yanlış beyanlarda bulunduğu açığa çıkarsa adli yardım verildikten sonra da kaldırılabilir.

Adli yardıma konu dava veya takip sona erdiğinde masraflar kim tarafından tahsil edilecektir?

Haksız çıkan taraf masraflardan sorumlu olur. Bu kişi davalı veya takip borçlusu olabileceği gibi davacı/takip alacaklısı taraf da olabilir. Adli yardımdan yararlanan kişinin haksız çıkması durumunda ödemeler taksitlere bölünebilir.

Ceza yargılamasında ise soruşturma veya kovuşturmanın başlayabilmesi için yargılama giderlerinin ödenmesi koşulu aranmaz. Ayrıca zorunlu müdafilik uygulamasının da etkili bir adli yardım yöntemi olduğunu söyleyebiliriz. Bu giderler hazine tarafından karşılanır ve daha sonra yargılanan kişi suçlu bulunursa ondan tahsil edilir.

Adli Yardıma İlişkin İçtihatlar

Temyiz Sırasında Yapılan Adli Yardım Talebini İnceleme Görevinin Yargıtay’da Olması

“… Davalı adli yardım talebini kanun yoluna başvuru sırasında istediğinden 6100 sayılı HMK’nın 336/3. maddesi uyarınca, adli yardım talebini inceleme görevi Yargıtay’a aittir. Adli yardım 6100 sayılı HMK’nın 334 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Anılan maddelere göre adli yardımın şartları “ödeme gücünden yoksun olma” ve “talebin açıkca dayanaktan yoksun olmaması”dır…

Somut olay incelendiğinde; adli yardım talebinde bulunan davalı … vekili davalının ceza infaz kurumunda tutuklu olduğunu belirtmiş ancak temyiz harcının ödeme gücünden yoksun olduğunu ve adli yardım koşullarının oluştuğunu kanıtlayacak delil ibraz etmemiştir. Bu nedenle adli yardım isteminin kabulü mümkün olmayıp, reddi gerekmiştir…” Y. 15. HD., 2019/3293 E., 2019/4384 K.

Her Davada Adli Yardım İstemine İlişkin Değerlendirmenin Ayrı Yapılacağı

“…Dilekçeye ekli dosyadaki bilgi ve belgelerden; davacının 1993-2013 yılları arası SGK hizmet döküm listesini ve daha önce başkaca yargılama dosyalarında lehine verilen adli yardım isteminin kabulüne ilişkin kararları sunmuş ise de, adli yardım kararının hangi dava veya iş için verilmişse, sadece o dava veya iş için geçerli olacağı, zira her davada haklılık ve mali durum koşullarının ayrı ayrı değerlendirileceği, davacının temyiz harcını ödeme gücünden yoksun olduğunu ve adli yardım koşullarının oluştuğunu kanıtlayacak istemine mesnet belge sunmadığı ve adli yardım isteminin yukarıda belirtilen kanun hükmünün öngördüğü şartları taşımadığı anlaşıldığından, adli yardım isteminin kabulü mümkün olmayıp…” Y. 4. HD., 2019/2092 E., 2019/4415 K.

İlk Derece Mahkemesince Kabul Edilen Adli Yardım Kararının Hüküm Kesinleşinceye Kadar Devam Etmesi

“…Davacı vekili tarafından süresinde kararın düzeltilmesi istenilmiş olmakla; davacının adli yardım talebinin ilk derece mahkemesince kabul edildiği ve adli yardımın HMK’nin 335/3. maddesi uyarınca hükmün kesinleşmesine kadar devam ettiği anlaşıldığından, karar düzeltme dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra gereği görüşüldü…” Y. 8. HD., 2018/12523 E., 2019/7487 K.

Av. Oğuzhan Yazıcı

av.oguzhanyazici@gmail.com

Avukat Oğuzhan Yazıcı, 2017 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra stajını tamamlamış ve ruhsatını aldığından beri İstanbul Barosu'na bağlı olarak avukatlık yapmaktadır. Özel hukuk alanındaki yüksek lisansını da İstanbul Üniversitesinde tamamlamıştır. (ORCID ID: 0009-0005-8249-8432)

Kurumsal icra (para tahsili) işleri yapmamaktayız. Dolayısıyla lütfen kendisini adımızla tanıtıp çeşitli nedenlerle sizden para isteyenlere para göndermeyin. Sahte hesaplarla iletişime geçenlere karşılık dahi vermeyin.