İşyeri dokunulmazlığının ihlali suçu, açık rızaya ihtiyaç olmadan girilebilen yerler haricindeki işyeri ve eklentilerine rızaya aykırı olarak girmek veya rızayla girdikten sonra çıkmamak suretiyle işlenen suçtur.
Genel Olarak İşyeri Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası
Hürriyete karşı işlenen suçlar arasında tanımlanan işyeri dokunulmazlığını ihlal suçu, TCK m. 116/2 hükümünde düzenleme bulmuştur. İlgili hükme göre, açık bir rızaya ihtiyaç olmadan girilmesi mutat olan yerler dışındaki işyerleri ve eklentilerine rızaya aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmayan kişi bu suçu işlemiş sayılır. İzinsiz girilen yer eklenti niteliğinde bile değilse suçun oluşmayacağı unutulmamalıdır. İş yerinden ayrı bir yerde tutulan depoya girilmesi buna örnektir.
- “…mağdurun bahse konu yeri depo olarak kullanması sebebiyle bu yerin konut ya da iş yeri olarak değerlendirilmesinin mümkün olmaması karşısında unsurları itibarıyla oluşmayan işyeri dokunulmazlığının ihlali suçundan suça sürüklenen çocuğun beraatine karar verilmesi gerekirken…” Y. 17. Ceza Dairesi 2015/27746 E. , 2017/15971 K.
İşyeri dokunulmazlığının ihlali suçunun cezası altı aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Görüldüğü üzere adli para cezası seçenek yaptırım olarak öngörülmüştür. Mahkemenin ikisine birlikte hükmetmesi mümkün değildir.
İşyeri Dokunulmazlığının İhlali Suçunda Uzlaşma ve Şikayet
İşyeri dokunulmazlığının ihlali suçunda tarafların uzlaşarak dosyayı kapatması mümkündür. Fakat uzlaşmaya tabi olmayan bir suçla birlikte işlenmişse uzlaşma hükümleri uygulanamaz.
- “…TCK’nın 116/2. maddesinde düzenlenen konut dokunulmazlığının ihlali suçlarından kamu davası açıldığı, soruşturma aşamasında taraflara uzlaşma teklifi yapılmış ise de, bu tarihte atılı katılan …’a yönelik tehdit suçu uzlaşma kapsamında olmadığından soruşturma aşamasında yapılan uzlaşma teklifinin geçersiz olduğunun anlaşılması…” Y. 4. Ceza Dairesi 2019/6557 E. , 2021/29381 K.
İşyeri dokunulmazlığının ihlali suçunun soruşturulması da şikayete tabidir. Dolayısıyla sanık yargılanırken mağdur şikayetini geri çekerse, dava düşecektir.
Durum böyle olmakla beraber, suç işlenirken cebir veya tehdit kullanılmışsa ya da cezayı artıran nitelikli hal mevcutsa suç şikayete tabi olmaktan çıkar. TCK 119’da sayılan ve cezayı bir kat artıran nitelikli hallerin bulunduğu işyeri dokunulmazlığını ihlal suçlarında uzlaşma hükümleri de uygulanamaz. Fakat bu hallerin bulunmadığı sadece cebir veya tehditin kullanıldığı ya da gece vakti işlenen suçlarda uzlaşma mümkündür. İşyeri dokunulmazlığının ihlalinde cezayı artıran haller yazının son kısmında yer almaktadır.
Açık Rıza Olmadan Girilebilen İşyerlerine İzinsiz Girilmesi
Fıkra metninde “açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında” diyerek işyerlerinin çoğu kapsam dışına çıkarılmıştır. Maddenin koruduğu işyerlerine örnek olarak bir muhasebecinin ofisini, avukatlık bürosunu veya doktor muayenesini gösterebiliriz.
- “…Sanığın, gündüz vakti müştekinin iş yerine camını kırmak suretiyle girerek sigara ve 1500 TL para çalması şeklindeki eylemlerinin TCK’nın 142/1-b, 116/2, 151/1 maddesinde düzenlenen hırsızlık, iş yeri dokunulmazlığının ihlali, mala zarar verme suçunu oluşturduğu…” Y. 2. Ceza Dairesi 2021/12542 E. , 2021/20301 K.
Süpermarket, lokanta, giyim mağazası, banka şubesi gibi yerler ise kural olarak bu fıkranın dışında kalır. Mesela hırsızlık amacıyla işyerine girilmişse normal şartlarda hem hırsızlıktan hem de işyeri dokunulmazlığını ihlal suçundan ceza verilir. Fakat hırsızlık, açık izne gerek olmadan herkesin girebileceği lokanta, market gibi bir yerde yapılmışsa, hırsızlık suçuna ek olarak ayrıca işyeri dokunulmazlığını ihlal suçundan hüküm kurulmaz.
- “…suça sürüklenen çocuğun açık bir rızaya gerek duyulmadan herkesin girebileceği iş yerine girmek suretiyle hırsızlık suçunu işlediğinin anlaşılması karşısında, atılı iş yeri dokunulmazlığının ihlali suçunun yasal unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden…” Y. 17. Ceza Dairesi 2019/6489 E. , 2019/9393 K.
Girilen yerin açık rızaya tabi olup olmadığı tespit edilirken failin kim olduğuna da bakılır. Örneğin Yargıtay bir kararında, sınıfa giren bir öğrenci yakınının işyeri dokunulmazlığını ihlal suçunu işlemediği kanaatine varmıştır.
- “…suça sürüklenen çocuğun, kardeşinin sınıfında başka bir öğrenci ile arasında geçen tartışma sonrasında öğretmenin kendisini dövdüğünü ve bu nedenle okuldan ayrılıp haber vermeye geldiğini söyleyen kardeşinin bu beyanı üzerine öğretmeniyle konuşmak amacıyla eğitim aldığı okula gidip sınıfa girdiği ve ders yapmakta olan mağdurla tartışıp tehdit ettiği, okulun ve sınıfın öğrenci yakınları tarafından gidilmesi mutad yerlerden olması ve mutad bir zaman diliminde bu ortamda bulunulması, ayrıca burada bulunduğu sürenin kısalığı, sınıftan çıkmasının istenmesinden sonra uyarıya intibak ile intikal ve terk için gerekli makul sürenin de henüz geçmediğinin anlaşılması karşısında…” Y. 4. Ceza Dairesi 2015/16752 E. , 2015/37734 K.
Mesai Saatleri Dışında İşlenen İşyeri Dokunulmazlığını İhlal Suçu
Açık rıza olmadan girilebilen yerlerde kural olarak suç oluşmamakla beraber, bu yerlere mesai saatleri dışındaki kapalı oldukları bir zamanda girmek yine işyeri dokunulmazlığının ihlali suçunu oluşturacaktır.
- “…Bir okulun gündüz saatlerinde ve eğitime açık zaman diliminde mutat olarak girilmeye elverişli ve izinle girilmeyecek yerlerden olduğu, herkesin gidip orada iş ya da işlemini yaptırabileceği açıktır. Ancak geceleyin ya da kapalı bulunduğu zamanlarda herkesin istediği şekilde girebileceği yerlerden olduğundan söz edilemez… Ceza Genel Kurulunun 10.04.2012 gün ve 141-142 sayılı kararında devlet hastanesi; 10.06.2014 gün ve 157-314 sayılı kararında emniyet trafik tescil şubesi; 17.06.2014 gün ve 24-337 sayılı kararında da; adliye işyeri olarak TCK’nun 116/2. maddesi kapsamında kabul edilmiştir…” Y. 4. Ceza Dairesi 2015/16752 E. , 2015/37734 K.
İş Yerinin Ticari Faaliyete Başlamamış Olması
Yargıtay, izinsiz girilen işyerinde henüz ticari faaliyet başlamamışsa, işyeri dokunulmazlığının ihlali suçunun oluşmayacağı düşüncesindedir.
- “…sanığın olay günü müştekiye ait açık bırakılmış olan binaya girerek 15-20 kg kadar kabloyu alarak olay yerinden uzaklaştığından bahisle işyeri dokunulmazlığını bozma suçundan cezalandırılmasına karar verilmiş ise de, Yargıtay 17. Ceza Dairesinin 20/03/2019 tarihli ve 2018/971 esas, 2019/3729 karar sayılı ilamında belirtildiği üzere, mağdura ait binada suç tarihinde ticari faaliyet hiç başlamamış olduğunun anlaşılması karşısında, sanığın unsurları itibariyle oluşmayan işyeri dokunulmazlığını ihlal etme suçundan beraati yerine…” Y. 2. Ceza Dairesi 2021/11783 E. , 2021/14532 K.
Çıkmama Suretiyle İşyeri Dokunulmazlığının İhlali Suçu
Rızanın sonradan kaldırılmasına rağmen failin işyerinde durmaya devam etmesi de işyeri dokunulmazlığını ihlal suçunu oluşturur. Peki ama failin girdiği iş yeri açık rıza olmadan girilebilen yerlerdense suç oluşacak mıdır? Yargıtay’ın, açık rızaya gerek olmadan girilen iş yerlerinde, dükkan sahibinin rızasını sonradan açıkça kaldırdığı durumlarda failin dükkanda durmaya devam etmesi eyleminin suçu oluşturacağı yönünde kararları mevcuttur.
- “…Dairemizce de benimsenen Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 15/09/2015 tarih ve 2014/413 E., 2015/273 K. sayılı ilamında da belirtildiği üzere, kural olarak işyerleri; sahibi ya da çalışanlarının iznine ihtiyaç duyulmaksızın, zımni bir rızanın varlığı kabul edilerek herkesin girebileceği ve sunulan hizmeti alabileceği, lokanta, dükkân, mağaza, manav, kasap, alışveriş merkezi, tiyatro, kahvehane, hastane, banka şubesi, sinema, okul gibi yerlerdir. Belirtilen yerlere halka açık bulundukları sırada veya mesai saatleri içinde girilmesi suç teşkil etmeyecektir. Ancak girildikten sonra işyeri sahibi ya da çalışanların çıkılması konusundaki uyarılarına rağmen içeride kalınmaya devam edilmesi veya kapandıkları ya da çalışmaya ara verdikleri saatte, örneğin; öğle saatlerinde veya açılmadan önce girilmesi durumunda, işyeri dokunulmazlığının ihlali suçu oluşacaktır. Açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olmayan şirket binası, doktorun muayenehanesi, avukatlık bürosu, işyerlerinin üretim yapılan atölyesi veya lokantaların mutfak kısmına girilmesi konusunda kural olarak işyeri sahibinin rızasının bulunmadığı varsayılır. Bu nedenle açık bir rıza bulunmadan söz konusu yerlere girilmesi, işyeri dokunulmazlığının ihlali suçunu oluşturabilecektir. Öte yandan işyerinin bir bölümünün sahibi veya çalışanları tarafından konut olarak kullanılması ve ilgililerin rızaları dışında belirtilen yerlere girilmesi ya da uyarılara rağmen çıkılmaması durumunda ise, işyeri dokunulmazlığının ihlali değil, konut dokunulmazlığının ihlali suçu oluşabilecektir….” Y. 18. CD., 2018/3035 E., 2019/12782 K.
Durum böyle olmakla beraber, aynı ceza dairesi tarafından verilen aksi yönde verilen kararlara da rastlıyoruz.
- “…İnceleme konusu somut olayda; sanığın, müştekiye ait cafeye, gece vakti sayılan zaman diliminde girdiği ve buradan müşterilere rahatsızlık verdiği gerekçesi ile çıkarılmak istendiği ancak, çıkmadığı için geceleyin işyeri dokunulmazlığını ihlal ettiğinin Mahkemece kabul edilmesi karşısında; sanığın suça konu yerin, işyeri dokunulmazlığının ihlali suçu açısından niteliği itibarıyla açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilebilen, mutat bir yer olduğu anlaşıldığından, suçun yasal unsurları oluşmadığı halde, yetersiz gerekçeyle, işyeri dokunulmazlığının ihlali suçundan mahkumiyet hükmü kurulması…” Y. 18. Ceza Dairesi 2018/2342 E. , 2020/908 K.
Ortak Kullanılan İşyerlerinde Birinin Rızası – TCK 116/3
Başkasıyla ortak kullanılan işyerlerinde bu kişilerden birinin rızası varsa, diğerlerinin rızası bulunmasa bile işyeri dokunulmazlığının ihlali cezalandırılmaz. Fakat bunun için verilen rızanın meşru bir amacı taşıması gerekir. Mesela aynı dükkanda çalışan kişilerden birisinin davet ettiği kişi, musluk tamirini yapmak amacıyla davet edilmişse suç oluşmaz. Fakat dükkanda bulunan diğer kişilerin malını çalmak amacıyla davet edilen bir kişi söz konusuysa, bu kişinin o dükkana girmesi işyeri dokunulmazlığının ihlali suçunu oluşturur.
İşyeri Dokunulmazlığını İhlalde Cezayı Artıran Haller
Aşağıda sayılan haller mevcutsa, işyeri dokunulmazlığını ihlalin cezası 1 yıl ile 3 yıl arasında hapistir. (Bkz: TCK 116/4)
- Cebir kullanılması,
- Mağdurun tehdit edilmesi,
- Suçun gece vakti işlenmesi.
Aşağıdaki şekillerde işlenmişse de, işyeri dokunulmazlığını ihlalin cezası bir kat artırılacaktır. (Bkz: TCK 119)
- Silahla,
- Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,
- Birden fazla kişi tarafından birlikte,
- Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,
- Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle.
Yazımızı bir örnekle sonlandırmadan önce suçun temel şeklinin 6 ay ile 1 yıl arası hapis gerektirdiğini hatırlayalım. O halde: Birden fazla kişiyle birlikte iş yeri basma suretiyle işlenen işyeri dokunulmazlığının ihlal suçunun cezası 1 yıl ile 2 yıl arası hapistir. Birden fazla kişiyle cebir ve tehdit kullanarak işlenen iş yeri basma suçunun cezası ise 2 yıldan 6 yıla kadar hapis olacaktır.
İşyeri dokunulmazlığını ihlal suçundaki cezayı artıran nitelikli haller konut dokunulmazlığını ihlal suçuyla aynı olduğundan, ayrıntılı bilgi için “Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası” başlıklı yazımıza göz atmanızı öneririz.
