Her ne kadar İcra ve İflas Kanunu’nda iki hukuki kurum için de “icranın geri bırakılması” terimleri kullanışmış olsa da, İİK 33 ve İİK 36 farklı sebeplere dayanan ve farklı sonuçları olan kurumlardır.
İİK 33 ve İİK 36 Farkı
- Başvuru Sebebi: İİK 33’e başvurma sebebi zamanaşımı, imhal veya itfadır. İİK 36’ya başvuru sebebi ise, kanun yoluna başvuran borçluya karar kesinleşmeden ödeme yapmama seçeneği tanıyarak olası zararların önüne geçmektir.
- Teminat: İİK 33’e başvuran borçlunun teminat göstermesi istenmemektedir. İİK 36 uyarınca icranın geri bırakılması ise teminat karşılığında yapılmaktadır. Bu teminat, kapak hesabına ek olarak üç aylık faizi karşılayacak kadar olmaktadır.
- Sonuç: İİK 33’deki itfa ve zamanaşımına dayanan icranın geri bırakılması, icra işlemlerini iptal etmektedir. İmhale dayanıyorsa da borçluya tanınan süre içinde yapılan işlemler iptal olur. İİK 36 ise sadece karar kesinleşinceye kadar icrayı durdurmaktadır. Fakat durdurmanın, istinaf başvurusu reddedildikten sonra temyize başvurma süresine kadar devam ettiğini ve temyize başvururken yeni bir İİK 36 başvurusu yapılması gerektiğini de belirtelim.
- Başvuru yeri: Önceleri İİK 36’ya konu olan tehir-i icra kararları üst mahkemelerden alınmaktaydı. Fakat 24.11.2021 değişikliğiyle birlikte artık her ikisinde de kararı icra mahkemesi verecektir.
İİK 36: İcranın Durdurulması Prosedürü
- Kanun yoluna başvuru yapılır.
- Mahkemeden kanun yolu başvurusunun yapıldığına dair derkenar alınır.
- Derkenar, teminat için gerekli miktarın hesaplanması talebini de içeren mehil vesikası talebiyle birlikte icra dairesine sunulur.
- Hesaplanan teminat miktarı kadar teminat gösterilir. Bu, genellikle icra dairesinin banka hesabına para yatırılarak dosyaya depo edilmesi veya kesin ve süresiz banka teminat mektubu verilmesi şeklinde olmaktadır. Yargıtay’ın, taşınmaz teminatının dosya borcunu karşılayabileceğinin belli olmaması sebebiyle haciz kaldırılmasının uygun olmadığı yönünde kararları vardır (Y. 12. Hukuk Dairesi 2018/5203 E. , 2019/1342 K.). Oysa para depo edilmesi ve teminat mektubu gösterilmesi durumlarında aşkın haciz sebebiyle önceden koyulan hacizler varsa kaldırılmaktadır.
- Süresiz ve kesin banka teminat mektubu sunulmak isteniyorsa, alacaklı, teminat tutarı, dava ve icra dosyası numarası gibi hususlar bankaya bildirilmelidir.
- Teminat sunulmuşsa, icra dairesi, sunulan teminatın uygunluğunu icra mahkemesine sorar. Hakimden “uygundur” şerhi alınır.
- İcra dairesinden mehil vesikası alınır.
- İcra mahkemesinden İİK 36 uyarınca tehiri icra kararı için değişik iş dosyası açılır.
İİK m. 36 Metni
- İlâma karşı istinaf veya temyiz yoluna başvuran borçlu, hükmolunan para veya eşyanın resmî bir mercie depo edildiğini ispat eder yahut hükmolunan para veya eşya kıymetinde icra mahkemesi tarafından kabul edilecek taşınır rehni veya esham veya tahvilât veya taşınmaz rehni veya muteber banka kefaleti gösterirse veya borçlunun hükmolunan para ve eşyayı karşılayacak malı mahcuz ise icranın geri bırakılması için takibin yapıldığı yer icra mahkemesinden karar alınmak üzere icra müdürü tarafından kendisine uygun bir süre verilir. Bu süre ancak zorunluluk hâlinde uzatılabilir.
- Borçlu, Devlet veya adlî yardımdan yararlanan bir kimse ise teminat gösterme zorunluluğu yoktur.
- (Değişik üçüncü fıkra:24/11/2021-7343/5 md.) Ücreti ilgililer tarafından verilirse icra mahkemesince icranın geri bırakılması hakkındaki karar, hükmü veren mahkemeye ve icra dairesine en uygun vasıtalarla bildirilir.
- Nafaka hükümlerinde böyle bir süre verilemez.
- Bölge adliye mahkemesince başvurunun haklı görülmesi hâlinde teminatın geri verilip verilmeyeceğine karar verilir. Yargıtayca hükmün bozulması hâlinde borçlunun başvurusu üzerine, bozmanın mahiyetine göre teminatın geri verilip verilmeyeceğine bozma sonrası esası inceleyecek mahkemece kesin olarak karar verilir.
- Bölge adliye mahkemesince başvurunun kesin olarak esastan reddine karar verilmesi veya Yargıtayca hükmün onanması hâlinde alacaklının istemi üzerine başkaca işleme gerek kalmaksızın teminata konu olan para alacaklıya ödenir. Mal ve haklar ise, malın türüne göre icra dairesince paraya çevrilir. (Ek cümle:24/11/2021-7343/5 md.) Bölge adliye mahkemesinin başvurunun esastan reddine ilişkin kararına karşı temyiz yolunun açık olması hâlinde, temyiz yoluna başvurma süresinin dolmasına kadar icranın geri bırakılması kararının etkisi devam eder. İlâm alacaklısının teminat üzerinde rüçhan hakkı vardır.
İİK 33: İcranın Geri Bırakılması Davası Takibi Durdurur Mu?
İİK m. 36 uyarınca tehir-i icra hükümleri uygulanırken, borçluya icra müdürlüğü tarafından mehil vesikası sunularak bir süre tanınır. Peki İİK m. 33’e dayanan icranın geri bırakılması davasının açılması derdest takibi durdurur mu? Bu husus tartışmalara yol açmıştır. Zira madde metni incelendiğinde buna olanak sağlayan bir düzenlemenin bulunmadığı görülecektir.
Bu hususla ilgili yeterince Yargıtay kararı bulunmamakla birlikte, Y. 12. Hukuk Dairesi 2012/25615 E., 2012/27721 K. sayılı kararda, İİK m. 170 vb. maddelerinin ilamlı takipte de uygulanabilecekleri belirtilerek icra mahkemesinin geçici durdurma kararı verebileceği belirtilmiştir.
İİK m. 33 Metni
- İcra emrinin tebliği üzerine borçlu yedi gün içinde dilekçe ile icra mahkemesine başvurarak borcun zamanaşımına uğradığı veya imhal veya itfa edildiği itirazında bulunabilir. İtfa veya imhal iddiası yetkili mercilerce re’sen yapılmış veya usulüne göre tasdik edilmiş yahut icra dairesinde veya icra mahkemesinde veya mahkeme önünde ikrar olunmuş senetle tevsik edildiği takdirde icra geri bırakılır.
- İcra emrinin tebliğinden sonraki devrede tahakkuk etmiş itfa, imhal, veya zamanaşımına dayanan geri bırakma istekleri her zaman yapılabilir. Bunlardan itfa veya imhale dayanan istekler mutlaka noterlikçe re’sen yapılmış veya tasdik olunmuş belgelere veya icra zaptına istinat ettirilmelidir.
- İcra mahkemesi, geri bırakılma talebini reddettiği takdirde borçlu ancak istinaf veya temyiz yoluna başvuru süresi içinde alacağı karşılıyacak nakit veya icra mahkemesince kabul edilecek taşınır rehin veya esham veya tahvilat veya taşınmaz rehni yahut muteber bir banka kefaleti göstermek şartiyle istinaf veya temyiz yoluna başvurabilir. Borçlunun yeter malı mahcuz ise veya borçlunun talebi üzerine istinaf veya temyiz yoluna başvuru süresi içinde yeter malı haczedilmişse bu fıkrada yazılı teminatı göstermeye lüzum yoktur.
- Borçlu olmadığı parayı ödemek mecburiyetinde kalan borçlunun 72 nci madde mucibince istirdat davası açarak paranın geriye verilmesini istemek hakkı saklıdır.
