Yaş Büyütme ve Yaş Küçültme Davaları (Yaş Düzeltme Davası)

Yaş büyütme ve yaş küçültme davaları, doğum tarihi nüfus kaydında hatalı görünen kişilerin yaşlarını düzeltmek için açtığı davalara denmektedir. Uygulamada bu tür davalar yaş düzeltme ve yaş tashihi davaları da olarak da adlandırılmaktadır.

Yaş Düzeltme Davalarında Değerlendirilen Hususlar

Kimlikteki yaşın değiştirilmesi için mahkeme somut durumun koşullarına göre her türlü delili değerlendirebilir. Uygulamada en sık rastlanan deliller şu şekildedir:

  1. Kemik yaşı tespiti,
  2. Nüfusa kayıt tarihi,
  3. Kardeşlerin doğum tarihi,
  4. Anne-baba ile çocuk arasındaki yaş farkı,
  5. Hastane doğum kayıtları,
  6. Okula kayıt tarihleri ve diploma,
  7. Dış görünüş,
  8. Tanık delilleri.

Hastane Kayıtlarının İncelenmesi

Gerçek yaşın tespiti için celbedilmesi gereken en önemli delillerden birisi hastane kayıtlarının getirtilmesidir.

  • “…Dosyadaki bilgi ve belgelerden; … … Şehir Hastanesinin 31.12.2015 tarihli sağlık kurulu raporunda, davacının kemik yaşının 17 (onyedi) yaş ile uyumlu olduğu bildirilmiş olup rapora göre Veli’nin nüfus kaydındaki yaşının gerçeği yansıtmadığı anlaşılmaktadır. Davacılar, yaşı düzeltilmek istenen …’nin … Devlet Hastanesinde doğduğunu iddia ettiklerine göre mahkemece, davacıların bu iddiaları üzerinde durularak adı geçen sağlık biriminden doğum tarihine dair protokol defterlerindeki kayıtlar sorularak gerekli kanıtlar toplanıp, 31.12.2015 tarihli sağlık kurulu raporunda belirtilen kemik yaşı da dikkate alınarak oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2018/868 E. , 2018/11288 K.

Bu kayıtla çelişkiye düşecek şekilde doğum tarihini düzeltmek için öncelikle resmi belgenin sahteliğinin ispat edilmesi gerebilir.

Kemik Yaşı Tespiti İçin Alınan Kemik Grafileri

Yaş düzeltme davalarında karşımıza çıkan en önemli delil kemik grafileri olarak karşımıza çıkmaktadır. Mahkeme kemik grafilerine dayalı kemik yaşının tespitini yaptırmadan karar verirse bu karar büyük ihtimalle bozulacaktır. Aynı şekilde, bu bu delilin getirtilmesine rağmen gerekçe göstermeksizin göz önüne alınmaması da bozmayı gerektirebilir.

  • “…Davacılar vekili dava dilekçesinde; müvekkillerinin kızları …’nin 07.09.2001 olan doğum tarihinin ay ve gün baki kalarak 07.09.1999 olarak düzeltilmesini istemiş, mahkemece davanın reddine karar verilmiştir… Dosyada bulunan ve doğum tarihinin düzeltilmesi istenilen …’ya ait kemik grafileri de çekilmek suretiyle düzenlenen 10.09.2015 günlü … Devlet Hastanesi’nden alınan sağlık kurulu raporunda adı geçenin kemik yaşının radyolojik olarak 15 yaşı içinde olduğu tespit edildiğinde; mahkemece, …’nin nüfus k…da 07.09.2001 olan doğum tarihinin ay ve günü baki kalmak üzere 07.09.2000 olarak düzeltilmesine karar verilmesi yerine, sağlık kurulu raporu gözardı edilip yerinde olmayan gerekçe ile davanın reddi doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/7298 E. , 2018/2785 K.

Yaş tespiti için çekilen kemik grafileri genellikle el-bilek ve pelvis kemiğine ilişkin olmaktadır.

  • “…Mahkemece, … tarafından alınan sağlık kurulu raporu yeterli görülmemesi halinde yaşının düzeltilmesi istenen …’in, tam teşekküllü hastaneye sevk edilerek “Crista iliaka iskion” epifizlerini gösterir pelvis grafisinin çektirilmek suretiyle nüfus aile kayıt tablosu ve şüpheliye ait doğum tutanakları da getirtilip, mevcut kayıtlarda gözetilerek deliller toplanıp oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi…” Y. (Kapatılan) 18. Hukuk Dairesi 2014/15684 E. , 2015/3702 K.

Yargıtay, kemik yaşı tespiti için tek hekim raporu alınmasını yetersiz görmektedir.

  • “..Mahkemece, … Devlet Hastanesi tarafından düzenlenen tek hekim raporu ile yetinilip, velinin beyanı dikkate alınarak davanın kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/872 E. , 2017/1416 K.

Aralarında radyoloji uzmanının da bulunduğu heyet raporları ise yeterli görülmektedir.

  • “…Adli Tıp Şube Müdürlüğünden alınan 20.03.2014 tarihli rapora göre “grafilerin çekildiği tarih itibari ile kişinin 19 (on dokuz) yaşını bitirmiş olduğu” nun tespit edildiği, bu raporun tek hekim tarafından verildiği, iddianamede “bu hususta takdir yetkisi CMK 218/2 gereği davaya bakmakla görevli Ağır Ceza Mahkemesinin olduğundan” denmek suretiyle yaş düzeltmesi yapılmasının mahkemesince nazara alınacak olması da belirtilmiş olmasına rağmen, mahkemece sanığın kemik yaşının tespit edilmesi için radyoloji uzmanının da bulunduğu heyetten rapor alınarak sanığın yaşının düzeltilmesi ve düzeltilen yaşına göre TCK’nın 31. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağına karar verilmesi gerekirken, bu hususta rapor alınmadan eksik araştırma ile hüküm kurulması…” Y. 10. Ceza Dairesi 2017/1547 E. , 2019/9158 K. (Benzer şekilde: Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/872 E. , 2017/1416 K.)

Alınan heyet raporu yeterli gelmezse Adli Tıp Kurumundan da görüş alınabilir.

  • “…Mağdurenin yaşı konusunda dosyadaki grafilerin eklenmesi suretiyle tam teşekküllü bir hastaneden içinde radyoloji uzmanının da bulunduğu sağlık kurulundan rapor alınması, duraksama halinde Adli Tıp Kurumundan görüş alınarak suç tarihindeki gerçek yaşının bilimsel olarak saptanmasından sonra, sanığın hukuki durumunun tayin ve takdiri gerekirken, içerisinde radyoloji uzmanının bulunmadığı heyet raporuna dayanılarak eksik araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması…” Y. 14. Ceza Dairesi 2016/13130 E. , 2018/7516 K.

Yaş Düzeltme Davasının 25 Yaşından Sonra Açılması

Kemik yaşına ilişkin bilirkişi raporuyla kimlikteki doğum tarihi arasında çelişki olsa bile, Yargıtay, 25’den sonra tıbben yaş tespitinin mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın reddedilmesi gerektiği yönünde karar verebilmektedir.

  • “…davacının 19.06.1968 olan doğum tarihinin 20.03.1972 olarak düzeltilmesi istenmiş… kemik grafileri de çekilmek suretiyle düzenlenen Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin 14.03.2016 günlü raporunda, adı geçenin kemik yaşının 40-45 (kırk-kırkbeş) yaş aralığı ile uyumlu olduğu bildirilmesi üzerine mahkemece davacının yaşını tam olarak doğrulamayan sağlık kurulu raporu esas alınarak davanın kabulüne karar verildiği anlaşılmaktadır… kayden 25 yaşın üzerinde olan davacının bu yaşının düzeltilmesi için mevcut bilgi ve belgelerin yeterli sayılamayacağı… davanın reddine karar verilmesi gerekirken…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/7776 E. , 2018/11286 K.

Aradan uzun zaman geçmiş olması sebebiyle tanık beyanlarına da şüpheci yaklaşılabilmektedir.

  • “…kayden 25 yaşın üzerinde olan davacının bu yaşının düzeltilmesi için mevcut bilgi ve belgelerin yeterli sayılamayacağı, ilgilinin doğum tarihi ile tanığın dinlendiği tarih arasında uzunca bir zaman geçtiğinden beyanlarında yanılgı ihtimali bulunduğu gibi davacı iddiasını tanık beyanını doğrulamadığıi…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/13427 E. , 2018/12464 K.

Kimi zaman bilirkişi raporlarında 22 yaş üstünün doğru tespitinin mümkün olmadığı belirtilmektedir.

  • “…25 Aralık Devlet Hastanesinden alınan sağlık kurulu raporlarında; 22 yaştan sonra spasifik olarak kemik yaşı tayini yapılamadığı, bu yüzden kemik yaşlarının 22 yaşından büyük olarak değerlendirildiği bildirilmiş…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/6737 E. , 2017/17368 K.

Durum böyle olmakla beraber, 25 yaşından sonra kimlik yaşını değiştirmek yine de imkansız değildir. Okula kayıt tarihleri, tanık vb. delillerle desteklendiği müddetçe, 25 yaşından sonra da yaş büyütme ve küçültme mümkündür.

İlkokul Kayıtlarının Yaş Düzeltme Davasında Önemi

Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere, davacı 25’ini geçmiş olsa bile ilkokul kayıtları sayesinde yaşını düzelttirebilir.

  • “…Her ne kadar 25 yaşından sonra yaş tespitinin yapılamayacağı Yargıtay uygulamalarında tespit edilmiş ise de, dosyada mevcut diploma suretinin incelenmesinden, davacının nüfusta kayıtlı doğum tarihine göre 8 yaşında iken ilkokul diploması almaya hak kazandığı görülmekte, bunun ise hayatın olağan akışı ile bağdaşmayacağı açıktır. Bu itibarla; dosyada bulunan diplomanın verildiği okuldan sorulup, alınacak cevaba ve oluşacak kanaate göre bir karar vermek gerekirken, bu husus değerlendirilmeden mahkemece davanın reddi doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/7510 E. , 2018/12211 K.

İlkokul kayıtlarının kimlikteki yaşla uyumlu olması durumundaysa bu husus davacının aleyhine delil olabilir.

  • “…kaldı ki davacının haziran 1978 yılında ilkokul beşinci sınıftan mezun olduğu ve bu durumun mevcut doğum tarihi ile uyumlu olduğu, Nüfus Hizmetleri Kanununa göre açılan kayıt düzeltme davalarının kamu düzeni ile yakından ilgili bulunması, mahkemelerin tarafların veya tanıkların beyanları ile bağlı kalmaksızın gerçeği araştırıp doğru sicil oluşturmak mecburiyetinde olduğu gözetilerek davanın reddine karar verilmesi gerekirken…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/8917 E. , 2018/11285 K.

Fakat ilkokul kayıtları davacının aleyhine olsa bile, büyük bir fark olmadığı müddetçe sırf buna dayanarak davanın reddedilmesi de doğru olmayabilir.

  • “…Mahkemece karar verilebilmesi için iddia, savunma, sağlık kurulu raporu, nüfusa yazım tarihi, diğer kardeşlerinin doğum tarihi, kişinin dış görünüşü ve tüm dosya içeriğinin birlikte değerlendirilmesi gerekirken “yasa gereği 5 yaşındaki bir çocuğun okula kaydının yapılmasının mümkün olmadığı” şeklinde yasaya ve hayatın olağan akışına uygun bulunmayan gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/6783 E. , 2018/2267 K.

Yaşı Düzeltilen Kişinin Tek Çocuk Olmaması

Yaşı düzelecek kişi tek çocuk değilse, yaş düzeltme davası sonucunda kayıtlanacak doğum günü tarihiyle kardeşlerinin doğum günü tarihleri arasında ne kadar zaman olduğuna dikkat edilmelidir. Öyle ki Yargıtay, bir annenin 180 gün içinde iki doğum yapmasının tıbben mümkün olmadığını ifade etmektedir. Dolayısıyla yaşı düzeltilen kişinin doğum tarihi ile kardeşinin doğum günü tarihi arasında 180 günden az süre olamaz.

  • “…Doğum tarihinin düzeltilmesine karar verilen İdris ile aynı anneden doğduğu anlaşılan kardeşi 12.09.1997 doğumlu … arasında düzeltilen doğum tarihine göre yüzseksen günden az bir zaman farkı bulunmaktadır. Düzeltilen doğum tarihi ile daha önce kütüğe geçirilmiş ana ve baba bir kardeşlerden birinin doğum tarihi arasında yüzseksen günden daha az bir zaman olamayacağı (NHKUY.m. 33/1-a) gibi, bir kadının bu süre içerisinde iki kez doğum yapmasının tıbben mümkün olmadığı ve İdris’in doğum tarihinin talep gibi düzeltilmesine kayden engel bulunduğunun dikkate alınmaması…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/8071 E. , 2018/13525 K. (Benzer yönde bkz: Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/12631 E. , 2018/12471 K.)

Yaş düzeltim sonrasında kardeşle aynı doğum tarihine sahip olunacaksa bu kardeşlerin ikiz olup olmadığı da değerlendirilmelidir. Bu nedenle ikisi arasında DNA testi yapılabilir ve kardeşin de kemik yaşının tespiti istenebilir.

  • “…doğum tarihinin düzeltilmesine karar verilen Muazzez’in düzeltilen doğum tarihi itibari ile aynı doğumlu kardeşi Ayhan’ın olduğu, davacı ile kardeşi Ayhan’ın ikiz olduklarına dair bir iddia ileri sürülmediği gibi verilen karar ile çelişki meydana getirildiğinin dikkate alınmaması, Doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/7776 E. , 2018/11286 K.
  • “…nüfus kayıtlarının düzeltilmesi istenen … adlı ikiz kardeşi olduğunun, mahkemece ikizlik konusunda bir rapor aldırılmadığı anlaşıldığından; öncelikle iki kardeşin birlikte tam teşekküllü bir sağlık kuruluşuna sevk edilip, gerekli muayeneleri yapılarak, ikiz olup olmadıkları ve yaşları konusunda heyet raporu aldırıldıktan sonra oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/6742 E. , 2018/2268 K.

Doğum Tarihinin Nüfusa Tescil Tarihinden Önce Olamaması

Yargıtay, doğumdan önce nüfusa tescilin mümkün olmadığı gerekçesiyle, doğum tarihinin nüfusa kayıt tarihinden önce olmasına yol açan kararları bozmaktadır.

  • “…Kişilerin en erken doğdukları gün nüfusa tescil edilebilecekleri, tescil tarihi 24.04.1986 olan davacının doğum tarihinin bu tarihe kadar (bu tarih dahil) düzeltilebileceği, kişinin doğmadan önce nüfusa tescil edilmesinin mümkün olmadığı dikkate alınmadan doğum tarihinin 29.03.1987 olarak düzeltilmesi nüfus kayıtlarında çelişki meydana getirmektedir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/7649 E. , 2018/11281 K.

Anne ve Çocuğunun Yaş Farkının Yaş Düzeltme Davasına Etkisi

Yargıtay, yaş düzeltilmesi sonrasında anne ile çocuğu arasında çok az bir yaş farkı olacağı durumları hayatın olağan akışına bulmaktadır.

  • “…doğum tarihi 08.07.1999 olarak düzeltilmesine karar verilen … ile 08.07.1989 doğumlu annesi … arasında 10 yaş fark bulunduğu, bu yaşta bir kişinin doğum yapmasının hayatın olağan akışı ile bağdaşmadığı gibi aradaki yaş farkı da Türk Medeni Kanunu’nun öngördüğü sınırın altında olduğundan; mahkemece, bir kadının kaç yaşından itibaren doğum yapabileceğinin işin uzmanından alınacak bir raporla tespiti ile belirlenen bu yaşa göre ve diğer kayıtlarla da çelişki meydana getirmeyecek şekilde doğum tarihinin düzeltilmesine karar verilmesi gerekirken, yetersiz araştırma ile davanın kabulü doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/8052 E. , 2018/8546 K.

Hatta öyle ki, düzeltme sonucu anne ile çocuğunun doğumu arasında 8 yıl fark olduğu bir olayı “tıbben mümkün olmadığı açık” şeklinde ifade etmiştir. Dolayısıyla davanın bu şekilde kabulünü doğru bulmamaktadır.

  • “…Doğum tarihinin düzeltilmesine karar verilen … ile 15.12.1988 doğumlu annesi İslim arasında düzeltilen doğum tarihine göre 8 yıl 16 günlük bir zaman farkı bulunmaktadır. Bir kadının bu yaşta doğum yapmasının tıbben mümkün olmadığı açık olup…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/6478 E. , 2017/15993 K.

Biz, “mümkün olmadığı” şeklindeki ifadeyi doğru bulmuyoruz. Zira erken ergenlik vakalarına küçük bir oranda rastlansa da böyle bir gerçeklik vardır. Öyle ki, dünyanın en genç annesi Lina Medina 5 yaşında anne olmuştur. Dolayısıyla erken ergenlik hususu da bir şekilde kanıtlanabilirse aradaki yaş farkının az olduğu durumlarda da yaşın düzeltilebilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Tabii bu durumda çocuğun babasına soruşturma açılması gerekebilir ki, bu tamamıyla ayrı bir konudur.

Peki Yargıtay’a göre, yaş düzeltme davası sonucunda anne ile çocuk arasında oluşacak yaş farkı en çok ne kadar olabilir? Daha önce verilen bir karara konu olayda, 12 yaştan az yaş farkının kamu düzenine aykırı olacağını belirtmiştir.

  • “…Mevcut nüfus kayıtlarında davacının annesi …’ın 09.10.1961 olan doğum tarihi düzeltilip 12 yaş veya üstü doğum aralığı oluşturulmadığı sürece davacının doğum tarihinin 10.09.1968 olduğuna ilişkin yabancı mahkeme ilamının tenfizi Türk kamu düzenine aykırılık teşkil eder. Mevcut durum karşısında davanın reddi gerekirken, davanın kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiştir…” Y. (Kapatılan) 18. Hukuk Dairesi 2014/21507 E. , 2015/11316 K.

Yaş Düzeltme Davasında Yetkili Mahkeme

Yaş düzeltme davasında yetkili mahkeme, yaşı düzeltilmek istenen kişinin yerleşim yeridir. Bu kural NHK m. 36/1-a hükmünden kaynaklanmaktadır.

yaş düzeltme davası

Fakat yaş büyütme vb. davalar çocuk için açılacaksa çocuğun değil, velisinin yerleşim yerine göre yetkili mahkeme tayin edilecektir. Bu durum TMK m. 21 hükmünden kaynaklanmalıdır.

  • “…Yaşının düzeltimi istenilen 18 yaşından küçük olup, annesi davalı …’ın velayeti altındadır. Küçüğün velisi olan davalının ikametgahının dosyada bulunan adrese dayalı nüfus kaydında gösterilen adrese göre Midyat İlçesi olduğu anlaşıldığından davanın 5490 Sayılı Kanunun 36/1-a maddesi uyarınca Midyat Asliye Hukuk Mahkemesinde görülüp, sonuçlandırılması gerekmektedir…” Y. 17. Hukuk Dairesi 2011/2686 E., 2011/2943 K.

Yurtdışındayken Yaş Düzeltme Davası Nerede Açılır?

Yurtdışında yaşayan türk vatandaşları da yaş düzeltme davası açabilecektir. Bunun için Türkiye’deki bir avukata vekaletname verilebilir. Fakat mahkemenin kemik yaşı için araştırma yapabilmesi için davacının Türkiye’de bulunması gerektiği unutulmamalıdır.

Geçici olarak ülke dışında olanlar için davanın açılacağı mahkeme Türkiye’de devamlı olarak ikamet edilen yerdedir. Devamlı olarak yurtdışında yaşayanlar hakkında ise MÖHUK hükümleri uygulanacaktır. Bu hükümlere göre yerleşim yeri yurtdışında olan kişi dava sırasında geçici olarak Türkiye’de bulunuyorsa, sakin olunan yerde dava açılabilir. Kişi Türkiye’ye gelmemişse ve böyle bir düşüncesi de yoksa yurtdışında yaşamaya başlamadan önceki yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Böyle bir yer de yoksa, mesela kişi yurtdışında doğmuşsa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde açılabilir.

Yaş Düzeltme Davasında Görevli Mahkeme

Yaşın düzeltilmesine ilişkin davalar hem hukuk mahkemesinde hem de ceza mahkemesinde görülebilmektedir.

Hukuk Mahkemelerinde Açılan Yaş Düzeltme Davası

Çekişmesiz yargı işleri kural olarak sulh hukuk mahkemelerinde görülmektedir. Fakat nüfus davaları için getirilen özel hüküm bu kurala istisna teşkil etmektedir. Dolayısıyla yaş düzeltme davalarında görevli mahkeme kural olarak asliye hukuk mahkemesi olacaktır.

  • “…Somut olayda, davaname ile Sevgül İleri’nin yaşının düzeltimi talep edilmiştir. Yaş düzeltim talebi kişisel sicil durumunda düzeltime ilişkin olup 6100 sayılı HMK’nın 382. maddesinde çekişmesiz yargı işi olarak düzenlenmiştir. HMK 383. maddeye göre çekişmesiz yargı işinde görevli mahkeme aksine bir düzenleme olmadığı surette sulh hukuk mahkemesidir. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 36. maddesinin 1/a bendinde, nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davalarının düzeltmeyi isteyen şahısların yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki görevli asliye hukuk mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmıştır. Dava tarihi itibariyle 6100 sayılı HMK yürürlükte olmadığı gibi, 5490 sayılı Kanunun 1/a maddesindeki düzenleme uyarınca uyuşmazlığın asliye hukuk mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir…” Y. 20. Hukuk Dairesi 2015/10498 E. , 2015/9049 K.

Ceza Mahkemesinde Açılan Yaş Düzeltme Davaları

Yaşın düzeltilmesi, hukuk davası açılmamasına rağmen ceza kovuşturmasının çözümü için gerekliyse, ceza mahkemesi de bununla ilgili de araştırma yapıp hükmünü verebilir. Örneğin “reşit olmayanla cinsel ilişki” suçunun işlendiği düşünülerek kamu davası açılmışsa ve mağdurun aslında 15-18 yaş arasında olmadığından şüpheleniliyorsa bu araştırma ceza mahkemesince yapılabilir.

  • “…Bununla birlikte katılanın yaşının tespitine ilişkin raporun sonuç bölümünde “kişinin film çekilme tarihi 10.12.2003’te 20 yaşı içerisinde, suç tarihi olan Kasım 1998’de radyolojik olarak 15 yaşı içerisinde olduğu ve 15 yaşını bitirmediği” belirtilmiştir…” Y. Ceza Genel Kurulu 2012/5-78 E. , 2012/220 K.

Hem ceza mahkemesinde hem de hukuk mahkemesinde yaş düzeltme davası açılmışsa, bu durumda asliye hukuk mahkemesi görevsizlik kararı vermelidir. Zira yaş düzeltimi hakkında ceza mahkemesi karar verecektir.

  • “…Buna göre, aynı kişi hakkında hukuk ve ceza mahkemelerinde yaş düzeltimine dair iki ayrı dava bulunması halinde davaya bakmaya ceza mahkemesi görevlidir. Görev dava şartlarından olup mahkemece yargılamanın her aşamasında kendiliğinden gözetilmesi gerekir. Somut olayda nüfus davasına ilişkin yapılan yargılama sırasında, ilgili ceza kovuşturmasına ilişkin bilgi ve belgeler dava dosyasına yansıdığı halde, doğum tarihinin düzeltilmesi ile ilgili davaya Denizli 2. Ağır Ceza Mahkemesinde bakılmak üzere görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, mahkemece görev hususu gözardı edilerek yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı bulunmuştur…” Y. 2. Hukuk Dairesi 2021/8498 E. , 2021/7725 K.

Ceza mahkemesinde yaş düzeltimine konu olan mağdur veya sanığın kardeşinin de yaşını düzeltme gereksinimi varsa, onlar için görevli mahkeme de yine ceza mahkemesi olacaktır.

  • “…Somut olaya benzer bir davada Yargıtay 14. Ceza Dairesi 2013/3132-2014/3878 sayılı kararında “mağdurun veya sanığın yaşının tespiti ile ilgili sorunun çözümlenebilmesi için mağdur veya sanığın kardeşlerinin de yaşlarının düzeltilmesinin gerekmesi halinde, ceza mahkemeleri bu düzeltmeleri yapmakta da yetkilidir.” şeklinde karar verdiği gözetilerek; aynı kişi hakkında hukuk ve ceza mahkemelerinde yaş düzeltimine dair iki ayrı dava olması halinde, hakkında ceza davası olmayan ve yaşının düzeltilmesi gereken kardeşin bulunması durumunda her iki kardeş yönünden de ceza mahkemesinin görevli olduğu…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/9050 E. , 2018/12479 K.

Davayı Açabilen Kişiler

Yaşını Değiştirmek İsteyen Kişinin Kendisi ve Kanuni Temsilcisi

Yaş düzeltimini, hukukları bundan etkilenecek olan kişiler isteyebilecektir. Bu kişiler de öncelikle kişinin kendisi ve kanuni temsilcileridir. Dolayısıyla yetişkin kısıtlılar için vasisi ve çocuklar için de velisi bu davayı açabilir.

Cumhuriyet Savcısının Yaş Düzeltme Davası Açma Hakkı

Cumhuriyet savcılarının da davaname vererek yaş tashihi istemeye hakkı vardır. Fakat bu davayı salt ihbar üzerine açamazlar. Savcının yaş düzeltme davası açabilmesi için yürütülen bir soruşturma veya resmi dairenin dava açılmasına ilişkin lüzum yazısı gereklidir. Aksi takdirde dava aktif husumet yokluğundan reddedilir.

  • “…Dosyadaki bilgi ve belgelerden; …’nün çocuk … hakkında yaptığı sosyal inceleme sonucu … ve kardeşleri … ve …’in kimlikteki yaşlarının gerçeği yansıtmadığı gerçek yaşlarının tespiti ile yaşlarının düzeltilmesi yönndeki ihbar üzerine davaname ile eldeki davanın açıldığı yaşları düzeltilmek istenen çocuklarla ilgili Cumhuriyet savcılığınca yürütülmekte olan her hangi bir soruşturma mevcut olmayıp ilgili resmi dairenin dava açılmasına ilişkin bir lüzum yazısının bulunmadığından dava hakkının yanlış yazılım nedeni ile hukukları etkilenecek olan kişilere ait olduğu, bunların da harç ve diğer yükümlülüklerini yerine getirerek böyle bir davayı gerek gördükleri takdirde her zaman açabilecekleri anlaşılmaktadır. Mahkemece açıklanan hususlar gözönünde bulundurularak nüfus kaydının düzeltilmesi istemine yönelik davanın aktif husumet ehliyetinin yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesi yerine işin esası incelenerek kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/7851 E. , 2018/12475 K.

Ayrıca, savcının yaşını düzeltmek istediği kişi hakkında yürüttüğü bir soruşturma olsa bile, daha sonra KYOK kararı verilmişse yine bu yetkisi ortadan kalkar.

  • “…Cumhuriyet Savcılığınca …’in mağduru olduğu “çocuğun nitelikli cinsel istismar” suçuna yönelik soruşturma yapılmış ise de, soruşturma ile ilgili olarak 14.06.2013 günlü kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildiği dikkate alındığında ve bu kararın kesinleşmediği ile ilgili bir iddia bulunmadığına göre) doğum tarihinin düzeltilmesine ilişkin olarak kanunlarda verilmiş bir görev bulunmadığından kanunla verilmemiş bir yetkiyi kullanarak, böyle bir davayı açması usul ve kanuna uygun değildir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/10114 E. , 2018/12461 K.

Saklı Nüfusun Yaş Düzeltme Talebi

Saklı nüfus, herhangi bir nedenle aile kütüklerine kayıt edilmemiş olan kişi anlamına gelmektedir. Bu kişilerin genellikle kendilerinden önce ölen abi ve ablalarının kimliklerini kullandıkları görülür. Dolayısıyla saklı nüfusun yaş düzeltme davası açmaları değil, doğum ve ölüm olaylarını bildirmeleri için nüfus idarelerine başvurmaları doğru olacaktır.

  • “…Davacı dava dilekçesinde, nüfusa kaydedilmediğini, kendisinden önce doğup nüfusa işlenen ve küçük yaşta ölen ablası Nagihan’ın nüfus kaydını kullandığını, gerçekte doğum tarihinin 17.04.1984 olduğunu ileri sürerek doğum tarihinin düzeltilmesini istemiş, Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir… Nüfus Hizmetleri Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 35/1. maddesinde, saklı nüfus olduklarını iddia edenlerin aile kütüklerine tescil için müracaat makamının illerde Valilikler, İlçelerde Kaymakamlıklar olduğu hükme bağlandığından; doğum ve ölüm olaylarının nüfus kütüğüne geçirilmesinin nüfus idaresine verilmiş idari bir görev olduğu gözetilerek, davanın görev yönünden reddine karar verilmesi yerine kabulü doğru görülmemiştir…” Y. 8. Hukuk Dairesi 2017/6030 E. , 2017/13860 K.

Yaş Büyütme Davasının Emekliliğe Etkisi

Sigortalılık kaydı yapılmadan evvel büyütülen yaş emekliliğe de etki edecektir. Fakat yaş düzeltmesi sigortalılık başladıktan sonra yapılmışsa emeklilik süresine bir etkisi yoktur. Bu husus özel kanun hükmünden kaynaklanmaktadır.

  • “506 sayılı Kanunun 120/2. maddesinde açıkça “sigortalının ve hak sahibi çocuklarının, sigortalının sigortalı olarak çalışmaya başladığı tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihinin esas tutulacağını” belirtmiştir. Aynı Kanunun 24.06.2004 tarihli 5198 sayılı Kanun ile değişik 120/3. maddesinde ise; iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının hekim raporuyla ilk defa tespit edildiği veya sigortalıların sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten sonraki yaş tashihleri dikkate alınmayacağı belirtilmiştir… Görüldüğü gibi kanunda gerek idari kararla, gerekse de mahkeme kararıyla yapılan yaş düzeltmeleri şeklinde bir ayrım yapmaksızın, sigortalılığın başlamasından sonraki yaş düzeltmelerinin, sigortalılık işlemlerinde dikkate alınmayacağı belirtilmiştir. O halde, yukarıda yazılı açık yasal düzenlemeler karşısında sigortalılık ile ilgili işlemlerde, davacının sigortalı olarak çalışmaya başladığı tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan 01.08.1971 olan doğum tarihinin esas alınarak 18 yaşın ikmal edildiği tarihin hesaplanması ve sigorta başlangıç tarihinin 01.08.1989 olarak tespitine karar vermek gerekmektedir…” Y. 21. Hukuk Dairesi 2015/10702 E. , 2015/14012 K.

Bu konuyla ilgili düzenleme, 5510 Sayılı Kanun’da ise 57. maddede düzenlenmiştir.

Sonradan Delil Gösterilebilir Mi?

Hukuk davalarında kural olarak taraflarca getirilme ilkesi uygulanmaktadır. Bu ilkenin gereği olarak da delil ileri sürme zamanı sınırlanmıştır. Fakat istisnai olarak yaş büyütme ve küçültme davalarında, mahkeme re’sen yani kendiliğinden araştırma yapmakla yükümlüdür. Dolayısıyla birden fazla tanık listesi verilebilir. Tahkikat aşamasında başka deliller de gösterilebilir.

  • “…Davacılar dava dilekçesinde, oğulları …’nün gerçekte 12.07.1997 tarihinde doğduğu halde nüfusa 14.01.1998 doğumlu olarak kaydedildiğini, … … Sağlık Ocağından çocuğun aşı kayıtlarının istenmesi halinde gerçek yaşın ortaya çıkacağını ileri sürerek, …’nün doğum tarihinin 12.07.1997 olarak düzeltilmesini istemişler; mahkemece, 08.09.2015 tarihli oturumda dinlenmesi istenen tanıkların kimliklerini tespite yarar belge sunamamaları nedeniyle dinlenmelerinden vazgeçilerek davanın reddine karar verilmiştir. Doğum tarihinin düzeltilmesine ilişkin davalar, diğer kayıt düzeltme davaları gibi kamu düzeni ile yakından ilgili bulunduğundan, hakim, taleple bağlı kalmayarak kendiliğinden de yapacağı araştırma ile elde edeceği bulgulara göre ve öteki kayıtlarla çelişki meydana getirmeyecek şekilde karar vermek durumundadır. Somut olayda, davacılar aşı kayıtlarına dayandıklarına göre; mahkemece, iddia ile ilgili deliller toplanıp oluşacak sonuç doğrultusunda bir karar verilmesi gerekirken, davacılarca gösterilen tanıklar da dinlenmeden eksik araştırma ve inceleme ile davanın reddi doğru görülmemiştir…”

Yaşın Düzeltilmesi Davasında Sıkça Sorulan Sorular

Dava açmadan yaş küçültme ve büyütme işlemleri gerçekleştirilebilir mi?

Kimlik üzerinde yaş değişimi gibi önemli bir değişiklik yapılması için idari başvuruda bulunmak yetmemektedir. TMK m. 39 hükmü gereği bu tür düzeltmeler yalnızca mahkeme kararıyla olur.

Erken evlenmek için yaş büyütülebilir mi?

18 yaşına gelmeden evlenmek için yaş büyütmeye gerek yoktur. Zira 17 yaşındakiler velisinin onayıyla, 16 yaşındakiler de mahkemenin oluruyla evlenebilmektedir. Fakat kimlikteki yaş gerçekten hatalıysa elbette yaş düzeltimi yapılabilir.

Kimlikteki yaş doğruyken yaşın düzeltilmesi için davası açılabilir mi?

Hayır, yaş düzeltimi davası yalnızca gerçek yaşın tespiti için açılır. Evlenmek ya da malvarlığını tek başına kontrol etmek için ergin kılınmak isteniyorsa, bunlar için farklı bir hukuki prosedür öngörülmüştür.

Yaş düzeltme davasında hangi deliller değerlendirilir?

Yaş düzeltilmesi davalarında değerlendirilen deliller: kemik grafilerine ilişkin heyet raporu, yaşı düzeltilmek istenen kişinin nüfusa kayıt tarihi, diğer kardeşlerin doğum tarihi, okula kayıt tarihi ve kişinin dış görünüşüdür.

Yaş düzeltme davası açmak için kısıtlayıcı süre var mıdır?

Kanunda yaşını düzeltmek isteyen kişiler için belli bir hak düşürücü süre ya da zamanaşımı öngörülmemiştir. Fakat gerçek yaşı yirmi beşin üstünde olanlar için tıbben kesin bir tespit yapılamadığından bu hususa dikkat etmekte fayda vardır.

Mahkeme, dava dilekçesinde belirtilen doğum tarihinden farklı bir tarihi esas alarak yaş tashih edebilir mi?

Evet, kamu düzenine ilişkin bir konu olduğundan mahkeme davacının istemiyle bağlı değildir. Kimlikteki yaşın değiştirilmesine karar verse bile davacının istediğinden farklı bir tarihi doğum tarihi yapılabilir.

Yaş düzeltme davasında genel dava vekaletnamesi yeterli midir?

Kişinin yaşı, ona sıkı sıkıya bağlı haklardan sayıldığından, avukata verilecek dava vekaletnamesinde buna ilişkin özel yetki olması zorunludur.

İletişime Geç
Whatsapp'tan Yaz
Merhaba 👋
Okuduğunuz konuyla ilgili veya başka bir konuda danışmanlık ve vekillik hizmeti hakkında ayrıntılı bilgi almak için aşağıdaki butona basabilirsiniz.
Av. Oğuzhan Yazıcı | İstanbul